Τέλος εποχής; Ίσως. Η ιστορία όμως δεν τελειώνει ποτέ.

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε σ' αυτό το blog.
Δείτε εδώ και εδώ δύο ακόμη κείμενα των ημερών αμέσως πριν τη συμφωνία,
που μου έκαναν εντύπωση.

του Παναγιώτη Πάντου

Το κείμενο αυτό γράφεται ενώ ακόμη δεν έχει σιγάσει ο πρώτος απόηχος από την ανακοίνωση του νέου μνημονίου και ενώ οι πολιτικές εξελίξεις συνεχίζονται. Βασίζεται, δε, στις ακόλουθες παραδοχές:

1. Η κυβέρνηση έδωσε μια πραγματική μάχη αυτό το εξάμηνο, στην οποία ηττήθηκε, ένα πολύ πιθανό ενδεχόμενο εξαρχής. Η έκβαση της μάχης δεν οφείλεται στις προθέσεις της κυβέρνησης, στα όποια «λάθη» στην τακτική της η σε κάποια κρυφή της ατζέντα, ούτε απλώς στην υπεροπλία του αντιπάλου (γνωστή εξαρχής), αλλά στην απόφασή του να χρησιμοποιήσει τα πιο βαριά του όπλα προκειμένου να αποδείξει ότι είναι αποφασισμένος να μας ισοπεδώσει (κάτι που δεν ήταν προφανές εξαρχής). Από αυτή τη σκοπιά, το νέο μνημόνιο αποτελεί μια συνθηκολόγηση μετά από έναν σκληρό οικονομικό πόλεμο, με τους όρους να τους θέτει ο νικητής, με πρόθεση εκτός των άλλων να καταδείξει την κυριαρχία του.
2. Ο ΣΥΡΙΖΑ μπήκε σ’ αυτή τη μάχη κυρίως με πολιτικούς όρους. Η μεγάλη του αδυναμία ήταν η απόλυτη έλλειψη στη χώρα μιας κοινωνικοοικονομικής πραγματικότητας την οποία να εκφράζει και στην οποία να στηρίζεται για την παραγωγική ανασυγκρότηση. Ούτε αυθορμήτως ούτε μέσα από την οργανωμένη του παρέμβαση δεν εμφανίστηκαν νέες οικονομικές δομές που να συνιστούν στην πράξη (και προκαταβολικά σε σχέση με την όποια πολιτική αλλαγή) ρήξη με το υπάρχον κοινωνικοοικονομικό καθεστώς: η εναλλακτική οικονομία παρέμεινε εν πολλοίς σποραδική και χωρίς συστηματικότητα, τα συνεργατικά εγχειρήματα δεν απέκτησαν δυναμική, οι καινούριες επιχειρήσεις σε δυναμικούς τομείς (π.χ. τουρισμός, γεωργία, νέες τεχνολογίες) εξακολουθούν να υιοθετούν τα οργανωτικά μοντέλα και τους στόχους της προηγούμενης εποχής. Από αυτή τη σκοπιά, η έλλειψη προετοιμασίας που επισημαίνεται από διάφορες πλευρές (π.χ. για μια έξοδο από το ευρώ) αποτελεί σύμπτωμα και όχι απρονοησία ή επιλογή.
3. Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι δεν θα μπορούσε να έχουν γίνει διαφορετικές εκτιμήσεις των δεδομένων και άρα να έχουν χαραχτεί διαφορετικές στρατηγικές. Ούτε βέβαια ότι δεν προκύπτουν νέα συμπεράσματα για την Ελλάδα, την ΕΕ και τις δυνατότητες της αριστεράς. Σημαίνουν όμως ότι οι αλλαγές αυτές στις αντιλήψεις του ελληνικού λαού, του ΣΥΡΙΖΑ, των αριστερών, αλλά και της ΕΕ, αποτελούν προϊόν και όχι αφετηρία της ιστορικής περιόδου που διανύουμε.

Με αυτά ως δεδομένα, λοιπόν, θα πρέπει πιστεύω να αναρωτηθούμε για τα επόμενα βήματα, για τα οποία βλέπω δύο κύριες δυνατότητες (Αφήνω στην άκρη την τρίτη, αυτή ενός Grexit εδώ και τώρα, γιατί έρχεται σε αντίφαση με τις δύο αρχικές παραδοχές – ότι δηλαδή αυτοί ετοιμάζονται να μας ρίξουν πυρηνικά και ότι εμείς δεν έχουμε καταφύγια. Εννοείται ότι αν τα παραπάνω δεν είναι σωστά ή είναι ελλιπή, μπαίνει κι αυτή στο παιχνίδι. Σημειώνω πάντως ότι και αυτή για να λειτουργήσει, θα πρέπει να συγκεντρώνει εμφανή και ευρεία λαϊκή στήριξη):

1. Η κυβέρνηση, έχοντας σιδηροδέσμια αναγκαστεί να συνθηκολογήσει (κάτι που τη διαφοροποιεί  ηθικά από προηγούμενες κυβερνήσεις), αναλαμβάνει την ευθύνη της ήττας και παραιτείται, θεωρώντας ότι δεν αναλογεί στα μέλη της αριστεράς η καθημερινή εφαρμογή του μνημονίου. Ο ΣΥΡΙΖΑ, πριν και μετά τις εκλογές που θα ακολουθήσουν, περνά σε μια φάση διαμόρφωσης ενός νέου πολιτικού σχεδίου που θα εμπνέει τα μέλη του και την κοινωνία. Αν τα καταφέρει θα έχει νόημα και η πολιτική του ύπαρξη, αν όχι c’est la vie.
2. Η κυβέρνηση παραμένει στην εξουσία προκειμένου να απαλύνει τις συνέπειες της συμφωνίας, να μην αφήσει το πεδίο ελεύθερο στους υποστηρικτές του μνημονίου να εκδικηθούν τα λαϊκά στρώματα που τους αντιστάθηκαν, να προωθήσει κοινωνικές αλλαγές, να πλήξει όσο το δυνατόν λιγότερο τη δυναμική των αριστερών δυνάμεων σε Ισπανία και Ιρλανδία. Η επιλογή αυτή για να μπορεί να έχει κάποιο νόημα και κοινωνική στήριξη πρέπει να συνοδευτεί από τη στιγμή της ανακοίνωσής της ακόμη, με μια σαφή δέσμη πρωτοβουλιών που θα πλήττουν κατεστημένες αντιλήψεις και θα ανακατεύουν την  τράπουλα υπέρ των όποιων καινοτόμων και δημιουργικών δυνάμεων της ελληνικής κοινωνίας (σταχυολογώ ενδεικτικά: μείωση στο 50% των αμοιβών βουλευτών, υπουργών, διοικητών κ.λπ. άνω των 2000 ευρώ, μείωση αμοιβών αντίστοιχα υψηλόμισθων δημόσιων λειτουργών και υπαλλήλων, ευρεία οργανωτική μεταρρύθμιση και προτυποποίηση του δημόσιου τομέα και των ΟΤΑ, αναζήτηση καινοτόμων και στοχευμένων τρόπων για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής σε συγκεκριμένα επαγγέλματα και στον τουρισμό, στήριξη της δημιουργία συνεργατικών επιχειρήσεων στους δυναμικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας, τομές στο ασφαλιστικό σύστημα εκεί που η ίδια η κοινωνία αντιμετωπίζει τεράστιες ανεπάρκειες –π.χ. ΟΑΕΕ–, αποτροπή της κατασπατάλησης του ΕΣΠΑ και των νέων αναπτυξιακών κονδυλίων σε έργα χωρίς κοινωνική χρησιμότητα, αξιοποίηση των γνώσεων των πολιτών για όλα τα παραπάνω και αναγόρευσή τους σε συνσχεδιαστές της αλλαγής). Είναι επίσης αυτονόητο ότι μια τέτοια επιλογή απαιτεί τόσο την ευρεία συναίνεση εντός του ΣΥΡΙΖΑ όσο και τη συναίνεση της κοινωνίας.

Στόχος του κειμένου αυτού δεν είναι να «δώσει γραμμή», αλλά να βοηθήσει όλους μας (και κυρίως εμένα τον ίδιο) να ξεκαθαρίσουμε το πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να πάρουμε αποφάσεις. Προσωπικά θεωρώ άλλωστε πως και οι δύο παραπάνω επιλογές είναι θεμιτές. Στον βαθμό μάλιστα που θα το ενστερνιστούμε αυτό και θα δείξουμε έμπρακτα (με τον λόγο, τη στάση μας, την κατανόησή μας) τον σεβασμό μας στην «άλλη πλευρά», θα δώσουμε σε όποια επικρατήσει –ή και στις δύο αν δεν υπάρξει συνεννόηση– τις καλύτερες δυνατές προοπτικές. Αν κάτι οφείλουμε στη συμπόρευσή μας για πολλά χρόνια, στις κοινές μας αξίες και στο γεγονός ότι ως εδώ φτάσαμε όλοι μαζί, είναι να αποφασίσουμε τα επόμενα βήματά μας επίσης συλλογικά και συντροφικά.