Εκλογές 1974-2000

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ στις 17/1/2004 και το υπογράφουν οι ΑΝΤ. ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΑΡΗΣ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ.

Ογκος και παλμός

Των ΑΝΤ. ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΑΡΗ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΕΚΛΟΓΕΣ 1974 Μετά από εφτά χρόνια δικτατορίας και με βαρύ τίμημα την προδοσία της Κύπρου, η Ελλάδα αναπνέει πάλι ελεύθερα και στις 24 Ιουλίου του 1974 σχηματίζεται κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Οι εκλογές προκηρρύσονται για τις 17 Νοέμβρη και το δημοψήφισμα για το Πολειτιακό στις 8 Δεκεμβρίου. Οι πρώτες αντιδράσεις για την ημερομηνία των εκλογών προέρχονται από τον Ανδρέα Παπανδρέου που μιλάει για «ασέβεια προς τα θύματα του Πολυτεχνείου» ενώ ο Καραμανλής ανταπαντά ότι «η σύμπτωση εκλογών και της πρώτης επετείου αποτελεί το καλύτερο μνημόνιο για τους πεσόντες». Στις προεκογικές συγκεντρώσεις, που χαρακτηρίζονται από τον τεράστιο όγκο και παλμό της νεολαίας και μεταδίδονται από την κρατική τηλεόραση, ο Καραμανλής της νεοσύστατης Ν.Δ. επιδιώκει ισχυρή πλειοψηφία για «να σώσει τη χώρα». Ο Μίκης Θεοδωράκης δηλώνει δημοσίως «Καραμανλής ή τανκς», ενώ οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ φωνάζουν το σύνθημα «Στις 18 με σοσιαλισμό».

ΕΚΛΟΓΕΣ 1977 Παραμονές των εκλογών του 1977 μια σφοδρή βροχόπτωση στην Αθήνα προκαλεί 36 θύματα. Η καταστροφή απασχολεί τα πρωτοσέλιδα μόνο για τρεις ημέρες και στη συνέχεια η επικαιρότητα επανέρχεται στο προεκλογικό κλίμα.

Ηταν οι δεύτερες εκλογές μετά τη μεταπολίτευση. Και ήταν φυσικό να έχουν φανατισμό, πόλωση, μαχητικότητα. Οι αρχηγοί των κομμάτων ζητούσαν προβολή των θέσεών τους από τη μικρή οθόνη, αλλά και διακομματικό έλεγχο, ώστε να μη χρησιμοποιούνται τα κρατικά κανάλια από την κυβέρνηση. Τρία, σχεδόν, χρόνια μετά την πτώση της χούντας τα πάθη ήταν ακόμα πολύ έντονα. Η Εθνική Παράταξη, ακροδεξιός σχηματισμός, συγκεντρώνει 6,84%, ενώ αρκετές είναι οι αναφορές των αρχηγών της αντιπολίτευσης πως η Νέα Δημοκρατία είναι το θερμοκήπιο δικτατορικών -αντιδημοκρατικών αντιλήψεων. Συχνά τα επεισόδια μεταξύ ψηφοφόρων, πυρπολισμοί γραφείων, ξυλοδαρμοί. Πολυπληθείς και συνεχείς οι συγκεντρώσεις και οι ομιλίες των πολιτικών αρχηγών σε όλη την επικράτεια. Εμπρηστικά συνθήματα κυρίως από τα δύο μεγάλα κόμματα, βεγγαλικά, σημαίες, οχλοβοή. Η επίλυση του Κυπριακού, κύριο θέμα στην ατζέντα των κομμάτων. Το ΠΑΣΟΚ κατά της ΕΟΚ και του ΝΑΤΟ, υπέρ των συνεταιρισμών και του μοιράσματος της εκκλησιαστικής περιουσίας στους ακτήμονες, των κρατικοποιήσεων. Η Νέα Δημοκρατία υπέρ της ελεύθερης αγοράς.

ΕΚΛΟΓΕΣ 1981 Στο 53% πίστευε πως θα έφτανε στις εκλογές του 1981 ο Ανδρέας Παπανδρέου. Βέβαια και το 48,4% που απέσπασε τελικά είναι το μεγαλύτερο ποσοστό που έχει λάβει έως σήμερα το ΠΑΣΟΚ. Μία ήταν η λέξη-κλειδί για τις εκλογές εκείνες. «Αλλαγή» και παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες της Νέας Δημοκρατίας, που με αρχηγό τον Γιώργο Ράλλη διατυμπάνιζε πως εξασφάλιζαν τη σταθερότητα, οι ψηφοφόροι έστειλαν το ΠΑΣΟΚ για πρώτη φορά στην κυβέρνηση. Επρόκειτο για τις πιο ακριβές εκλογές μέχρι τότε. Σύμφωνα με υπολογισμούς, ξεπέρασαν τα δύο δισεκατομμύρια δραχμές, ενώ για πρώτη φορά επιστρατεύτηκαν νέες τεχνολογίες. Αυτό τότε σήμαινε βίντεο. Τα πολιτικά κόμματα νοίκιαζαν κατά δεκάδες τέτοια μηχανήματα, προκειμένου να προβάλουν τις θέσεις τους. Παράλληλα οι πολιτικοί αρχηγοί επισκέπτονταν όλη την επικράτεια για να μιλήσουν σε ανοικτές μεγάλες συγκεντρώσεις. Μέσα σε ενάμιση μήνα ο Α. Παπανδρέου επισκέφτηκε πάνω από 25 πόλεις. Υποσχόταν κάψιμο των φακέλων, αναγνώριση της εθνικής αντίστασης, επιστροφή των πολιτικών προσφύγων, πολιτικό γάμο, κρατικοποιήσεις. Η Νέα Δημοκρατία είχε ακόμα στα ψηφοδέλτιά της ακροδεξιούς υποψηφίους, μοίραζε επιταγές στους αγρότες προχωρούσε σε ρυθμίσεις για βιοτέχνες. Ο Χαρίλαος Φλωράκης ήλπιζε πως το ΚΚΕ θα έφτανε στο 17% (τελικά έλαβε 10,85%), ενώ δεν απέκλειε μετεκλογικές συνεργασίες. Βέβαια, όπως έλεγε, δεν αρκούσε μόνο να φύγει η Δεξιά αλλά να ερχόταν και η αλλαγή. Στη νέα Βουλή μετέχουν μόνο τα τρία προαναφερόμενα κόμματα.

ΕΚΛΟΓΕΣ 1985 «Για εκλογές πόλωσης και φανατισμού που μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην Ελλάδα» έκαναν λόγο στα δημοσιεύματά τους τα ξένα περιοδικά την άνοιξη του 1985. Ηταν η πρώτη φορά που ο Κωσταντίνος Μητσοτάκης και ο Ανδρέας Παπανδρέου διασταύρωναν τα ξίφη τους και η σύγκρουσή τους για την κατάκτηση της εξουσίας ήταν σφοδρότατη. Ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργός χαρακτήριζε τον Μητσοτάκη προδότη και απόβλητο της πολιτικής ιστορίας, κατήγγελλε πως είχε σχέσεις με τον τέως, καθώς και με ακροδεξιά στοιχεία.

Ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας με τη σειρά του ζητούσε την παραίτηση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Χρήστου Σαρτζετάκη («είναι κομματικό όργανο» δήλωνε), ενώ έλεγε τον Α. Παπανδρέου αναξιόπιστο και ότι ήταν ο κύριος υπεύθυνος για την κακή εικόνα της χώρας. Την ήδη τεταμένη κατάσταση πυροδοτούσαν και δημοσιεύματα σε εφημερίδα με κατοχικές φωτογραφίες του Κ. Μητσοτάκη ανάμεσα σε Γερμανούς στρατιώτες.

Τα κόμματα της Αριστεράς, από την πλευρά τους, μιλούσαν για πόλωση, προεκλογική εκστρατεία φόβου και τρομοκρατική κινδυνολογία.

Η προεκλογική περίοδος πέρασε μέσα στα πούλμαν και στα ατέλειωτα πήγαινε-έλα τον ψηφοφόρων που μετείχαν στις ογκώδεις προεκλογικές συγκεντρώσεις ανά την επικράτεια. Σύμφωνα με υπολογισμούς μέχρι τη διεξαγωγή των εκλογών είχαν μοιραστεί από τα δύο μεγάλα κόμματα περισσότερα από 7 εκατομμύρια πλαστικά σημαιάκια.

ΕΚΛΟΓΕΣ 1989 Τις αποκάλεσαν και «ροζ» ή εκλογές της κρεβατοκάμαρας αν και τα σεξουαλικά δεν μονοπώλησαν την προεκλογική διαμάχη. Το αίτημα της κάθαρσης είχε τεθεί ήδη ένα χρόνο νωρίτερα όταν φούντωσε ο θόρυβος γύρω από το «σκάνδαλο» Κοσκωτά. Ο πρώην τραπεζίτης-εκδότης ήταν τον Ιούνιο του '89 ήδη έγκλειστος στις φυλακές του Σάλεμ των ΗΠΑ αλλά σε τακτά χρονικά διαστήματα έστελνε στην Ελλάδα κασέτες όπου διατύπωνε κατηγορίες κατά της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ. Μέχρι την τελευταία ημέρα δε, αιωρείτο ο φόβος ότι θα έστελνε στην Ελλάδα κασέτα με τον Ανδρέα τον ίδιο να μιλά μαζί του...

Αλλη έννοια «κλειδί» για τις εκλογές του Ιουνίου και τις άλλες δύο που ακολούθησαν έως τον Απρίλιο του 1990 ήταν εκείνη της κυβερνητικής αυτοδυναμίας.

Η πιθανότητα να μην προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση (επαληθεύτηκε με τα αποτελέσματα) είχε δώσει τροφή σε σενάρια και δημόσιο διάλογο για τη δυνατότητα μετεκλογικών συνεργασιών.

Ο Κ. Μητσοτάκης που βρισκόταν για πρώτη φορά κοντά στην πρωθυπουργία άλλοτε μιλά για το ΠΑΣΟΚ που κυλίστηκε στη λάσπη κι άλλοτε για εθνική συμφιλίωση.

Ζητά επιμόνως τηλεοπτικό διάλογο με τον Α. Παπανδρέου και αυτοδυναμία για να μην παραγραφούν τα σκάνδαλα - κάποτε μάλιστα τόνισε ότι δεν θα μπορούσε να συνεργασθεί με την «μαρξιστική» Αριστερά.

Στον νεότευκτο τότε Συνασπισμό ανοίγει διάλογος για τις προϋποθέσεις μετεκλογικής συνεργασίας ώστε να μην παραγραφούν τα σκάνδαλα. Προκαλεί έτσι, μια μέρα μετά τη σφαγή στην πλατεία Τιεν αν Μεν, την παροιμιώδη δήλωση του Θ. Πάγκαλου ότι εάν συνεργασθεί ο ΣΥΝ με τη Δεξιά «θα γίνει Πεκίνο».

Ωστόσο, ο πολιτικός λόγος παραμένει απών και χαμένος πίσω από κασέτες, κοριούς, πορνοφωτογραφίες και μεγάλη συζήτηση προκαλεί το πρωτοσέλιδο της «Ε» της 2ας Ιουνίου: μια ολόλευκη σελίδα.

Ως απάντηση στις αποκαλύψεις για τη Δήμητρα Λιάνη και τη βίλα της Εκάλης, η «Αυριανή» απειλεί με δημοσίευση συνομιλιών του Κ. Μητσοτάκη με κάποια Κατερίνα.

5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1989

Αρχές Οκτωβρίου η κυβέρνηση Τζαννετάκη, «συγκυβέρνηση ακυβερνησίας και μισαλλοδοξίας» κατά τον Α. Παπανδρέου, υποβάλλει παραίτηση.

Προκηρύσσονται εκλογές με σαφείς ενδείξεις ότι δεν θα επιτευχθεί αυτοδυναμία και πάλι.

Εχει προηγηθεί η δολοφονία του Π. Μπακογιάννη από τη 17Ν, ο Μ. Θεοδωράκης συστρατεύεται με τον Κ. Μητσοτάκη καταγγέλλοντας το ΠΑΣΟΚ. Δημοσιοποιούνται από τον Χ.Φλωράκη μυστικές διαπραγματεύσεις του Ανδρέα με τις ΗΠΑ για τις αμερικανικές βάσεις.

Ο Α. Παπανδρέου ζητά μετεκλογική συνεργασία με τον ΣΥΝ αν και τον θεωρεί «τσόντα» και δεκανίκι της ΝΔ. Ο Χ. Φλωράκης απαντά με το παροιμιώδες: «Να λείπει το βύσσινο».

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που στην αρχή του 1989 είχε χαρακτηρίσει -επίσης παροιμιωδώς- την Ελλάδα «απέραντο φρενοκομείο» επανέρχεται στο προσκήνιο καθώς όλοι συζητούν την πιθανότητα να προταθεί ως Πρόεδρος Δημοκρατίας.

Ο Κ. Μητσοτάκης άλλοτε αποκλείει μετεκλογική συνεργασία με άλλα κόμματα κι άλλοτε δηλώνει ότι δεν επιμένει να γίνει πρωθυπουργός, αν αυτό θα εμπόδιζε κυβέρνηση συνεργασίας.

Κάποια στιγμή προαναγγέλλει ότι θα γίνει «Θάτσερ» (υπαινισσόμενος σκληρά οικονομικά μέτρα) και προκαλεί δήλωση Ανδρέα για «βαλκανικό θατσερισμό». Εντός ΠΑΣΟΚ, οι Κ. Σημίτης και Γ. Παπανδρέου μιλούν για τις προοπτικές του κόμματος μετά τον Ανδρέα (ο πρώτος δέχεται κομματική «επίπληξη»).

Δελφινίσματα από τον Μ. Εβερτ, αναταραχή και στον ΣΥΝ από τη σύγκρουση με την ηγεσία της ΚΝΕ.

ΕΚΛΟΓΕΣ 1990 Η τρίτη εκλογική αναμέτρηση μέσα σε δέκα μήνες γίνεται Κυριακή των Βαΐων. Η κυβέρνηση Ζολώτα έχει παραιτηθεί αφού προηγουμένως πολλάκις υπονομεύθηκε από τα τρία κόμματα που τη στήριξαν. Η οικονομική κρίση φουντώνει και αποδίδεται στην ακυβερνησία της προηγούμενης περιόδου, ωστόσο ελάχιστα ο πολιτικός διάλογος αφορά τα μέτρα που περιλαμβάνονται στα προγράμματα των κομμάτων. Οι πολίτες μοιάζει να έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στις κυβερνήσεις συνεργασίας αλλά και στο περιεχόμενο της διαμάχης ανάμεσα στους πολιτικούς αρχηγούς μετά τα «Κώστα μου»-«Ανδρέα μου»-«Χαρίλαέ μου» ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας. ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ δείχνουν τώρα έτοιμοι για συνεργασία, την οποία καταγγέλλει ο Κ. Μητσοτάκης για να χαρακτηρισθεί «δημαγωγός» από τον Χ. Φλωράκη. Ενας νεκρός και τέσσερις τραυματίες σε επεισόδια που γίνονται στο Ηράκλειο μεταξύ πράσινων και γαλάζιων οπαδών.

ΕΚΛΟΓΕΣ 1993 Οι εκλογές γίνονται αφού η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει χάσει την εμπιστοσύνη της Βουλής μετά την αποχώρηση του Αντ. Σαμαρά και βουλευτών που επρόσκειντο σ' εκείνον.

Ο Κ. Μητσοτάκης επιχειρεί πόλωση του κλίματος και μιλά για τα διαπλεκόμενα συμφέροντα που τον έριξαν. Ανταλλάσσει ύβρεις με τον Αντ. Σαμαρά και αφήνει υπαινιγμούς για την ικανότητα του Α. Παπανδρέου να κυβερνήσει. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ μιλά για «εκλογές λύτρωσης», απευθυνόμενος στα πλήθη που και πάλι συρρέουν στις συγκεντρώσεις.

Συχνότατα ακολουθούν επεισόδια ανάμεσα σε οπαδούς και συμπλοκές που ενίοτε εξελίσσονται σε οδομαχίες.

Ο ξένος Τύπος προβλέπει συντριβή της Νέας Δημοκρατίας μέσα στην οποία έχει διαμορφωθεί εδώ και καιρό εσωκομματική αντιπολίτευση (Μ. Εβερτ, Αθ. Κανελλόπουλος, Στ. Δήμας) και ο Κ. Μητσοτάκης δηλώνει ότι εάν χάσει, θα κινήσει διαδικασία για αλλαγή αρχηγού.

ΕΚΛΟΓΕΣ 1996 Για πρώτη φορά θα εμφανιστούν εν όψει αυτών των εκλογών οι πολιτικοί αρχηγοί σε απ' ευθείας τηλεοπτικές αντιπαραθέσεις.

Ο Κώστας Σημίτης που επιδιώκει τη λαϊκή εντολή για να εδραιώσει τη θέση μετά το θάνατο του Α. Παπανδρέου και ο Μιλτιάδης Εβερτ που διαδέχθηκε τον Κ. Μητσοτάκη διασταυρώνουν τηλεοπτικώς τα ξίφη τους μιλώντας για τα εθνικά (πρόσφατη η κρίση στα Ιμια) και την οικονομία.

«Να σηκωθώ από τον καναπέ», γραμμένο πάνω σε φύλλο ημερολογίου αποτελεί το πρωτοσέλιδο της «Κ.Ε.» στις 22/9. Πιπεράτα προεκλογικά σχόλια για την ανορθογραφία του Μ. Εβερτ (Η... Απωνία κ.λπ.), χαμηλότεροι τόνοι ακόμη και στις προεκλογικές συγκεντρώσεις.

ΕΚΛΟΓΕΣ 2000 Τι θα μείνει αξέχαστο από τις εθνικές εκλογές του 2000;

Ο 86χρονος Καλαματιανός που ξεχάστηκε από τους συγγενείς του στο Ολυμπιακό Στάδιο και κοιμήθηκε στις κερκίδες μετά την ομιλία του Κώστα Καραμανλή. Κατά τα λοιπά η προεκλογική περίοδος εξελίχθηκε ήρεμα, πιο σωστά άνευρα, με τους ψηφοφόρους ξαπλωμένους στον καναπέ να παρακολουθούν τις εμφανίσεις των πολιτικών στη μικρή οθόνη ή να διαβάσουν τις δημοσκοπήσεις από τις εφημερίδες. Τα δύο μεγάλα κόμματα απέφυγαν σε μεγάλο βαθμό τις οξύτητες και επικεντρώθηκαν στα προεκλογικά τους προγράμματα και τις όποιες παροχές.

Η Νέα Δημοκρατία μάλλον εμφάνισε περισσότερα εσωκομματικά προβλήματα.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου ο δείκτης του Χρηματιστηρίου παρέμεινε σταθερός (αν και μετά τις εκλογές έπεσε σε ένα μήνα κατά 1.000 μονάδες).

Η Νέα Δημοκρατία προσπαθούσε να πείσει ότι για τους εγκλωβισμένους της Σοφοκλέους υπεύθυνη είναι η κυβέρνηση, ενώ το ΠΑΣΟΚ υποστήριζε πως η κάθοδος θα ανακοπτόταν. Μεγάλο βάρος δόθηκε στην τηλεοπτική αναμέτρηση Κ. Σημίτη και Κ. Καραμανλή, με σεμινάρια ταχείας εκπαίδευσης από επικοινωνιολόγους και άλλους ειδικούς.

Σε χαμηλούς τόνους κινήθηκαν και τα κόμματα της Αριστεράς.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/01/2004