Σαν Ζέμπρες και σαν Γαζέλες

Parallaxi (Νοέμβριος 2008)

Πριν από πολλά χρόνια είχα δει την «Ούργκα» (1991) του Νικίτα Μιχάλκοφ -«ούργκα» είναι ένα μακρύ κοντάρι με ένα χρωματιστό πανί δεμένο στην άκρη που οι Μογγόλοι έχουν πάντοτε μαζί τους χρησιμοποιώντας το σαν «σημαδούρα» μέσα στα ψηλά χορτάρια και τα σπαρτά για να μην χάνονται μεταξύ τους- με θέμα μια οικογένεια Μογγόλων και την προσπάθειά της να επιβιώσει στην αφιλόξενη στέπα, χωρίς να παραδοθεί στα “θέλγητρα” της σοβιετικής εκδοχής του δυτικού πολιτισμού.

Μια σκηνή από αυτή την ταινία είχε στοιχειώσει από τότε στο μυαλό μου. Ηταν η «σφαγή» ενός αρνιού από τον πατέρα της οικογένειας. Μια σφαγή που έμοιαζε περισσότερο με νανούρισμα παρά με φόνο. Ο Μογγόλος αφού το διάλεξε μέσα από το κοπάδι, είχε πάρει αγκαλιά το μεγάλο αρνί, το χάιδευε και το κανάκευε ώρα πολλή, ύστερα το γύρισε ανάποδα, σαν μωρό στην αγκαλιά του σφίγγοντας ελαφρά το λαιμό του. Με το άλλο χέρι πήρε ένα λεπτό σαν ξυράφι μαχαίρι και του χάραξε μια τόση δα τομή στο στήθος. Το ζώο δεν έδειχνε να καταλαβαίνει τον πόνο. Συνέχιζε να βελάζει ήρεμα και χαδιάρικα. Ο νομάς αργά και απαλά έβαλε το χέρι του μέσα στη σάρκα και έπιασε την καρδιά του και για κάμποσα δευτερόλεπτα, ίσως και λεπτό, την έσφιγγε μέχρι να σταματήσει. Πιο τρυφερό θάνατο ούτε είχα δει ούτε είχα φανταστεί ποτέ.

Χρόνια τώρα, ίσως και αιώνες και χιλιετίες, από τότε που βγήκαν με ξύλα και ακονισμένες πέτρες για κυνήγι μέχρι και σήμερα που βγαίνουν για αναίμακτα «σαφάρι» με ψηφιακές μηχανές και κάμερες, την είχαν αυτή την απορία οι άνθρωποι: γιατί οι γαζέλες, οι νεροβούβαλοι, οι ζέμπρες και τα ελάφια παύουν να αντιδρούν και να αμύνονται μόλις το σαρκοβόρο τα πιάσει από το λαιμό με τα δόντια του; Γιατί αυτή η πλήρης παράδοση του θηράματος στον κυνηγό; Πως το ένστικτο της επιβίωσης και το ξέφρενο τρέξιμο μπροστά στο επελαύνον με άλματα θηρίο δίνει τη θέση του στην αταραξία, στην πλήρη χαλάρωση του πεσμένου σώματος στο χώμα της σαβάνας, στη γαλήνη του βλέμματος;

Η απάντηση βρέθηκε πρόσφατα όταν οι επιστήμονες έκαναν το αυτονόητο, κάθισαν και παρακολούθησαν ατέλειωτες ώρες ντοκιμαντέρ ζώων. Πάγωσαν την εικόνα, την έφεραν μπροστά, την πήγαν πίσω, την ξαναπάγωσαν και ανακάλυψαν τη συνταρακτική αλήθεια. Το αιλουροειδές-κυνηγός αξιοποιεί, όχι τη δύναμhκαι τα φονικά όπλα του, τα νύχια και τα δόντια, όπως νομίζαμε, αλλά κάτι που το έχει μάθει από μικρό κουτάβι: την τρυφερότητα. Το απαλό εκείνο «δάγκωμα» με το οποίο η μάνα τους τα «σβέρκωνε» για να τα μεταφέρει στη φωλιά τους όταν εκείνα ξεμάκραιναν. Και όχι μόνο η μάνα. Πιάστε ένα ζωηρό γατάκι ή ένα ατίθασο σκυλάκι από το σβέρκο. Ευθύς χαλαρώνει, αφήνεται, σταματά τα νιαουρίσματα και τα γαυγίσματα, παραδίδεται πλήρως κρεμώντας τα πόδια του και διπλώνοντας την ουρά στα σκέλια. Ούτε φωνές ούτε νυχιές ούτε τίποτα.

Πως γίνεται αυτό; Η επιστήμη βρήκε την απάντηση. Αυτό το άρπαγμα στο λαιμό είτε από τα χέρια μας είτε από τα θανάσιμα σαγόνια του αιλουροειδούς είναι στα όρια του πνιγμού. Τόσο ώστε να επιβραδυνθεί η ροή του αίματος στον εγκέφαλο χωρίς όμως να σταματήσει εντελώς. Αυτή η απαλή αρπάγη αγάπης και θανάτου προκαλεί την έκκριση κάποιων ουσιών που με τη σειρά τους προκαλούν αισθήματα ηδονής και ηρεμίας. Την ίδια παρατεταμένη ηδονή που αναζητούν με ακραίο τρόπο οι εραστές σφίγγοντας τον λαιμό του συντρόφου τους λίγο πριν τον οργασμό συχνά με μοιραία αποτελέσματα. Αλλά και την ίδια ηρεμία και αταραξία του Βούδα που αποκαλύπτει την ενότητα όλων όσων υπάρχουν μέσα σε μία και μόνη στιγμή. Στο εδώ και τώρα.

Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Γιατί κάτι μέσα μου λέει πως αυτή η ατομική και συλλογική αταραξία μας εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και των κατακλυσμιαίων αλλαγών που έρχονται, αυτό το «πέρα βρέχει» που με τόση ενάργεια περιέγραψε στο editorial του προηγούμενου τεύχους ο Γιώργος Τούλας με «τα εστιατόρια και τα καφέ (να) είναι γεμάτα κάθε βράδυ, τα επώνυμα ρούχα (να) στολίζουν ολοένα και περισσότερα σώματα, σα διαγωνισμός logomanias, τα πανάκριβα αυτοκίνητα (να) σε τυφλώνουν απαστράπτοντα καβάλα στα πεζοδρόμια» δεν είναι παρά η οργανική αποδοχή του τέλους της εποχής μας. Σαν το σώμα μας να έχει, πολύ πριν το μυαλό μας, ήδη πλήρως αποδεχτεί πως οι μικρές μας πόλεις, οι μικρόκοσμοί μας ζουν τις τελευταίες τους ημέρες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της προθανάτιας αταραξίας ο πρωθυπουργός μας που όπως ειπώθηκε δεν εμφανίστηκε στη συζήτηση και στην ψηφοφορία που έγινε στη Βουλή για την Εξεταστική Επιτροπή διότι «την παρακολουθούσε από την τηλεόραση». Σαν ντοκιμαντέρ, προφανώς, με θέμα τη «ζωή και τον θάνατο στην άγρια στέπα» περιμένοντας μάλλον να τελειώσει η ομιλία Ρουσόπουλου για να δει τον αγώνα του Παναθηναϊκού με τη Βέρντερ Βρέμης. Αλλού ‘ντ’ αλλού δηλαδή!