Περί ΑΝΕΜΩΝ και Δημοσιογραφίας των Πολιτών (ΙI)
Χωρίς να θέλω να υπονομεύσω τη συζήτηση περί της "Δημοσιογραφίας των Πολιτών" και της "Συμμετοχικής Δημοσιογραφίας" το όλο θέμα θα μπορούσε να παραπέμπει σε μια άλλη διαπραγμάτευση η οποία θα μπορούσε να είχε γίνει (ίσως και να έγινε) στις αρχές και τα μέσα του 19ου Αιώνα.
Το θέμα θα μπορούσε να είναι το εξής: "Οι Νέοι Περιηγητές: Σιδηρόδρομος και Νέα Μέσα Μεταφοράς".
Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου υποθετικού συνεδρίου θα μπορούσαν να συζητηθούν επιμέρους θέματα όπως:
• Πώς επηρεάζεται η περιηγητική παράδοση από τη νέα πραγματικότητα των διηπειρωτικών μεταφορών.
• Τι είναι οι μαζικές μεταφορές και ποιες οι διαφορές τους με την παραδοσιακή περιήγηση. Ποιός ο ρόλος των παραδοσιακών περιηγητών (όπως π.χ. : ο Choiseul-Gouffier (1782-1822), ο Τούρκος Εβλιά Τσελεμπής, ο de Tournefort, ο Cr. Buondelmonti , ο B. Bordone, ο Th. Porcacchi, ο G. Rosaccio, ο Fr. Piacenza, ο V.M. Coronelli, ο Ol. Dapper, ο P. Belon.) στο παραπάνω πλαίσιο.
• Πώς μετεξελίσσεται η έννοια της ταυτότητας του περιηγητή από τη στιγμή που ο καθένας δύναται να ταξιδέψει εύκολα, με ασφάλεια και σχετικά φθηνά σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου.
• Ταξιδιωτικά έγγραφα, διαβατήρια, βίζα. Νομική διάσταση.
• Η σχέση του πολίτη με τα Νέα Μέσα Μεταφοράς. Κατά πόσο μπορεί να εμπιστευτεί την τα Νέα Μέσα ως προς την ασφάλεια του ταξιδιού του.
Περιττό να πούμε πως όσα θα ελέγοντο σε εκείνο το υποθετικό συνέδριο τα διέψευσε η πραγματικότητα. Οι Νέοι Περιηγητές δεν εμφανίστηκαν ποτέ ως μαζικό φαινόμενο (όχι φυσικά πως έπαψαν να υπάρχουν). Αντίθετα εμφανίστηκε κάτι που κανένας από τους ειδικούς περί σιδηροδρόμων, αυτοκινήτων και αεροπλάνων δεν είχε διανοηθεί: οι Τουρίστες!!!
Και βέβαια δεν εμφανίστηκαν ποτέ οι περιηγητές σαν μαζικό φαινόμενο. Ο περιηγητής έχει σαν χαρατηριστιό ότι περιηγείται από δική του προσωπική ανάγκη. Είναι ταξιδιάρικο πνεύμα. Μένει πολύ καιρό σε έναν τόπο για να τον γνωρίσει σε βάθος. Δεν αναφέρεται πουθενά εκτός από τις εσωτερικές παρορμήσεις του.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ επομένως ότι τους αντικατέστησαν οι τουριστες...
Το λυπηρό είναι ότι και αυτοί εκλείπουν. Ο όρος τουρίστας έχει την ρίζα του στο γαλλικό tour και touriste είναι αυτός που πραγματοποιεί tours ανά τον κόσμο.
Ομως και αυτός εκλείπει τελευταίως καθώς οι τουρίστες περιορίζονται πλέον από τα ταξιωδιτικά γραφεία στα γκρουπς και "στα πακέτα" όπου τα πάντα είναι κανονισμένα, από τα γεύματα μέχρι το τι θα δουν κάθε μέρα. Ετσι, μόνο μια φευγαλέα, επιπόλαια ματιά έχει ο σύγχρονος τουρίστας από έναν τόπο. Το ίδιο ισχύει και με τα κρουαζιερόπλοια. Φρίκη!
Ο δημοσιογράφος πάλι, που θα μπορούσε να είναι περιηγητής με τόσα σύγχρονα μέσα μεταφοράς ΔΕΝ είναι για τους λόγους που αναφέρεις στο προηγούμενο ποστ- τι είναι ενημέρωση και τι επικοινωνία. Είναι όταν ταξιδεύει επισκέπτης. Βλέπει αυτό που του δείχνουν και γράφει αυτό που του επιτρέπουν. Ο όρος "δημοσιογραφία των πολιτών" μου φαίνεται ατυχής. Δεν μπορώ να διανοηθώ την δημοσιογραφία να εξασκείται από ένα άτομο ακίνητο, που δεν ταξιδεύει, δεν συναναστρέφεται κάθε λογής ανθρώπους. Ο δημοσιοράφος έχει σφαιρική αντίληψη του δήμου δεν γράφει απλώς δημόσια έγκλειστος στην καθημερινότητά του σχολιάζοντας τα επι μέρους που τον αφορούν. Να μιλήσουμε για "διάλογο" "για δημόσιο λόγο" ίσως αλλά όχι για δημοσιογραφία.
Ο όρος "δημοσιογραφία των πολιτών" μου φαίνεται ατυχής. Δεν μπορώ να διανοηθώ την δημοσιογραφία να εξασκείται από ένα άτομο ακίνητο, που δεν ταξιδεύει, δεν συναναστρέφεται κάθε λογής ανθρώπους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠοιός είπε ότι αυτή είναι η δημοσιογραφία των πολιτών; Ο όρος που χρησιμοποιούν τεχνηέντως κάποιοι για να περιγράψουν υποτιμητικά τους bloggers (δημοσιογράφοι με πυτζάμες) δεν αφορά τους πραγματικούς πολίτες - δημοσιογράφους που ξέρω εγώ, οι οποίοι συμμετέχουν στα τεκταινόμενα που τους απασχολούν, και πίσω απ' την οθόνη και με φυσική παρουσία, ταξιδεύοντας και γνωρίζοντας ανθρώπους.
Το φαινόμενο της δημοσιογραφίας των πολιτών κατά βάση δεν είναι καν καινούριο' χρονολογείται τουλάχιστον απ' την εποχή του ανοίγματος των μεταφορών στο ευρύ κοινό.
Με την ευρεία έννοια, πχ. πολίτης δημοσιογράφος ήταν κι ο Bartolomé de las Casas, του οποίου οι αφηγήσεις άνοιξαν τα μάτια των ευρωπαίων απέναντι στη γενοκτονία των ιθαγενών του Νέου Κόσμου.
Εννοείς τότε ότι ως δημοσιογράφοι μπορούν να εκληφθούν και ο Ηρόδοτος και ο Ξενοφών. Ο δημοσιογράφος όμως δεν ειναι αφηγητής. Νόμιζα ότι τον διακρίνει μια δεοντολογία και κάποιες αρετές. Φερ ειπείν, το συναίσθημα ευθύνης. Το γεγονός ότι απευθύνεσαι στον πολίτη νόμιζα ότι σε διαφοροποιεί από κάθε άλλο πολίτη που μπορεί να συμμετέχει στα τεκταινόμενα δεν τον βαραίνει όμως η ευθύνη να ενημερώνει. Νομίζω ότι έχει τεράστια σημασία για το πώς θα χειριστείς την πέννα σου, μόνο από αυτό το γεγονός! Επίσης, νόμιζα ότι ο δημοσιογράφος έχει αποκλειστικά αυτό το είδος της αρρώστιας που δεν του επιτρέπει να ασκεί κανένα άλλο επάγγελμα. Αυτό εννοώ όταν λέγω "ακίνητος". Δεν είναι κάτι που κάνω τις ελεύθερες ώρες μου από το μπλογκ μου, γράφω τους προβληματισμούς μου, σχολιάζω, ζωμώνομαι με το γίγνεσθαι αλλά το αντίθετο. 'Δημοσιογραφία των πολιτών" εξακολουθώ να το βλέπω επιφυλακτικά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο γεγονός ότι απευθύνεσαι στον πολίτη νόμιζα ότι σε διαφοροποιεί από κάθε άλλο πολίτη που μπορεί να συμμετέχει στα τεκταινόμενα δεν τον βαραίνει όμως η ευθύνη να ενημερώνει. Νομίζω ότι έχει τεράστια σημασία για το πώς θα χειριστείς την πέννα σου, μόνο από αυτό το γεγονός!
ΑπάντησηΔιαγραφήΣ' αυτό δε διαφωνούμε, υπονοείς όμως ότι για να το κάνει κάποιος είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη να ανήκει σε μιά επαγγελματική ένωση; Γιατί εγώ ούτε το ένα βλέπω να ισχύει ούτε το άλλο στην πράξη, χώρια που το Σύνταγμα προασπίζει τη συμμετοχή των πολιτών (και όχι αποκλειστικά των επαγγελματιών δημοσιογράφων) στην ελευθεροτυπία για κάποιο λόγο.
Πέρα απ' τα συντεχνιακά κεκτημένα, τη διαπίστευση και την κάλυψη της θεσμικής προστασίας, τι είναι αυτό που ξεχωρίζει έναν επαγγελματία από έναν ερασιτέχνη; Η εκπαίδευση; Το ήθος; Φαιδρό να το ισχυριστεί κανείς, με την ημιμάθεια και την ανηθικότητα που επιδεικνύουν οι πολλοί δημοσιογράφοι' χώρια που το ήθος ούτε ελέγχεται ούτε διδάσκεται, τουλάχιστον όχι πρακτικά. Όσο για τη δεοντολογία, είναι μιά σύμβαση κωδικοποίησης της προσωπικής ηθικής που συνάδει με την ευθύνη ενημέρωσης, κι ως τέτοια, ατελής.
Επίσης, νόμιζα ότι ο δημοσιογράφος έχει αποκλειστικά αυτό το είδος της αρρώστιας που δεν του επιτρέπει να ασκεί κανένα άλλο επάγγελμα.
Γνώμη σου, διαφωνώ κάθετα σ' αυτό. Πριν το 19ο αιώνα δεν υπήρχαν επαγγελματίες δημοσιογράφοι, υπήρχαν όμως δημοσιογράφοι με την ουσιαστική έννοια. Αμφιβάλλω αν λιμοκτονούσαν.
Την ίδια ώρα που ο τύπος περνάει κρίση παγκοσμίως, κι ενώ κορυφαίοι θεωρητικοί και επαγγελματίες δημοσιογράφοι αγωνιούν και θέτουν υπό δημόσια αμφισβήτηση κάθε του συνιστώσα, στην Ελλάδα σημειώνεται έξαρση της τυπολατρείας (pun intended), πλάι σε καθημερινά φαινόμενα κατάπτωσης της δημοσιογραφίας.
Α ρε κατακαημένη ...συμμετοχή
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίπες την μαγική λέξη «ελευθεροτυπία» αλλά σαν επιχείρημα δεν ευσταθεί. Ποιος μίλησε για καταστρατήγηση του δικαιώματος των πολιτών να έχουν δημόσιο λόγου επί παντός θέματος; Αυτό το δικαίωμα διακυβεύεται ή απλώς ο τίτλος τους «δημοσιογράφος»; Δηλαδή όποιος σχολιάζει ή αρθρογραφεί στο ιστολόγιό του βαπτίζεται αυτομάτως «πολίτης δημοσιογράφος» και ανήκει στο ευρύ φάσμα της ‘δημοσιογραφίας των πολιτών»;
ΑπάντησηΔιαγραφήΣαφώς και πιστεύω ότι ο δημοσιογράφος πρέπει να ανήκει σε μια επαγγελματική ένωση, κλάδο καλύτερα θα πω, με δεοντολογία όπως οι δικηγόροι φερ ειπείν ή οι γιατροί. Η, δεοντολογία ενός κλάδου ΔΕΝ είναι σύμβαση προσωπικής ηθικής όπως αναφέρεις αλλά σύμβαση του συνόλου των ανθρώπων που απαρτίζουν τον κλάδο η οποία δεσμεύει τα μέλη του. Αυτό είναι ένα μόνο από τα στοιχεία που διαφοροποιούν τον επαγγελματία από τον ερασιτέχνη με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Εννοείται ότι η δεοντολογία ενός κλάδου δεν ρυθμίζει μόνο την συμπεριφορά προς τα έξω αλλά και στο εσωτερικό του κλάδου. Το αν είναι σύμβαση – δεν τρομάζω με την λέξη- δεν με απασχολεί. Οι κώδικες και οι συμβάσεις εφαρμόζονται ακριβώς όταν η έννοια «ήθος» δεν είναι δυνατόν να επαληθευτεί.
Οσον αφορά την σχέση επαγγελματία/ερασιτέχνη και εκπαίδευσης νομίζω δεν θα έθετες το ίδιο ερώτημα αν μιλούσαμε για έναν ηλεκτρολόγο. Ο δημοσιογράφος εκπαιδεύεται δίπλα σε έναν άλλο δημοσιογράφο παλαιότερο και δεν μαθαίνει δημοσιογραφία στην κασίδα του πολίτη ιστολογώντας δημοσιογραφικά όπως ακριβώς και ο ηλεκτρολόγος δεν μαθαίνει ηλεκτρολογία στην κασίδα των νοικοκυριών που επισκέπτεται ή τλχ δεν θα έπρεπε γιατί και αυτό το έχουμε δει....
Το φαινόμενο της ημιμάθειας και της ανηθικότητας που αναφέρεις.. το ίδιο το γεγονός ότι δεν ασκείται Δημοσιογραφία από τους επαγγελματίες δημοσιογράφους δεν ανοίγει τις πύλες σε ένα αόρατο πλήθος ερασιτεχνών που θα πέσει στα ίδια σφάλματα. Περισσότερο με απασχολεί να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο που θα ορίζει την παντοδυναμία και την ασυδοσία των « κλασσικών» δημοσιογράφων.
Ούτε πρόκειται για τυπολατρία όπως υπονοείς, σε παραδοσιακά σχήματα . Απλώς δεν ανέχομαι ούτε την τυραννία των σημερινών παραδοσιακών δημοσιογράφων ούτε θέλω να πέσω στα νύχια του καθενός τυχάρπαστου, ανειδίκευτου ελεύθερου σκοπευτή που εκπέμπει από το ιστολόγιό του.
Δεν θέλω να αλλάξω την μια εξουσία με μια άλλη. Γιατί είναι εξουσία οι δημοσιογράφοι. Δεν είναι; Προτιμώ μια εξουσία που θα έχει πλαίσιο λοιπόν. Νόμους, κώδικες. Οπως θες πες το. Αλλά να μπορώ να τον ελέγξω τον κάθε κύριο δημοσιογραφάκο που θέλει να γίνει δημοσιογραφάρα είτε από τα φύλλα της εφημερίδας είτε από τα κλικς στο ιστολόγιό του. Κοντολογίς ΕΓΩ σαν πολίτης μπορώ να γράφω σύμφωνα με το δικαίωμά ΜΟΥ της ελευθεροτυπίας ό,τι θέλω αλλά ο δημοσιογράφος ΔΕΝ μπορεί. Πρέπει να πληρώνεται γι αυτό που γράφει αλλά να πληρώνει κιόλας. Γιατί έχει συνέπειες ένας γιατρός ή ένας μηχανικός όταν παραβαίνει την δεοντολογία του κλάδου του ενώ ένας δημοσιογράφος όχι; Επειδή είναι λόγια που πετούν;
Ας αφήσουμε λοιπόν τους ερασιτέχνες ιστολόγους να ελευθερογράφουν και να ελευθεροτυπούν και ας συμμαζέψουμε τους επαγγελματίες. Διότι όπως εννοεί και ο παραπάνω σχολιαστής μόνο από την «συμμετοχική δημοσιογραφία των πολιτών» κινδυνεύει η ελευθεροτυπία. Οσο είναι αχαρακτήριστα τα ιστολόγια, όσο είναι ιστολόγια σκέτα, μακρά από κάθε «δημοσιογραφική» ετικέτα θα έχουμε ελευθεροτυπία!
Τέλος, δεν καταλαβαίνω τι εννοείς στην τελευταία παράγραφο με την έκφραση «δημοσιογράφοι με την ουσιαστική έννοια». Εδώ αυτό βασανιζόμαστε να ορίσουμε. Ποιος είναι δημοσιογράφος με την ουσιαστική έννοια και ΤΙ είναι ουσιαστική δημοσιογραφία. Εγώ την θέση μου την κατέθεσα απλά. Μίλησα για ΚΛΑΔΟ, ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑ, ΕΥΘΥΝΗ και ό,τι συνεπάγεται αυτή. Εννοώ πρέπει να μπει φραγμός στον κάθε αγύρτη που έχει τον κλάδο για τα συνταξιοδοτικά και τα συνδικαλιστικά χωρίς να πληρώνει γι αυτά που λέγει ή γράφει. Οσο για τον 19ο αιώνα μπορεί να μην υπήρχαν επαγγελματίες δημοσιογράφοι αλλά αυτοί που υπήρχαν δεν είχαν εξουσία! Εμείς δεν είναι ανάγκη να την κάνουμε ερασιτεχνική την δημοσιογραφία επειδή δεν μας κάνουν οι υπάρχοντες ως επαγγελματίες απλώς αρκεί να ορίσουμε τον επαγγελματισμό τους.