Περί ΑΝΕΜΩΝ και Δημοσιογραφίας των Πολιτών (Ι)

Όταν πριν από πέντε χρόνια άνοιγα τον ANemo (”Naftilos” αρχικά, “Gloria Mundi” αργότερα) το μόνο που είχα κατά νου ήταν ένα ανοιχτό τετράδιο ασκήσεων. Κάτι ανάμεσα σε μπλοκ σημειώσεων και ένα (ασυνεπές) ημερολόγιο το οποίο θα επιτρέπει τη φύλαξη των όσων γράφω σε μια «θυρίδα» έτσι ώστε να μη χρειάζεται να μαζεύω και να αρχειοθετώ χαρτιά και χαρτάκια, χαρτοπετσέτες εστιατορίων και σουβέρ από μπαρ, πακέτα τσιγάρων και αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών, στίβες εκτυπωμένων A4, ατζέντες και φύλλα από filofax. Μια άυλη «θυρίδα» που μπορεί να είναι πάντα εκεί, προσβάσιμη τόσο από εμένα τον ίδιο όσο και από άλλους. Αυτή η πρόσβαση «από άλλους» ήταν θα ήταν κατά κάποιο τρόπο το μοναδικό, αναγκαίο τίμημα που θα έπρεπε να καταβάλω έτσι ώστε να μπορώ να έχω αυτή τη «θυρίδα» εάν δεν ήθελα και ο ίδιος από μια εσωτερική ανάγκη μοιράσματος σκέψεων και εμπειριών (όχι απαλλαγμένης από ματαιοδοξία) να δημοσιοποιήσω το περιεχόμενό της.

Είναι προφανές ότι το σκεπτικό αυτό που εν πολλοίς εξακολουθεί να ισχύει δεν περιλάμβανε σκέψεις περί της λεγόμενης «δημοσιογραφίας των πολιτών», ούτε καν σκέψη περί απλής δημοσιογραφίας.

Όλα αυτά τα χρόνια δεν είχα την παραμικρή πεποίθηση (ή ψευδαίσθηση, καλύτερα) πως μέσα από τον ANemo δημοσιογραφώ. Πως κάνω δηλαδή κάτι που έχω επιλέξει ως επάγγελμα από τα 19 μου χρόνια (1982). Γιατί η δημοσιογραφία είναι επάγγελμα και όπως όλα ανεξαιρέτως τα επαγγέλματα διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες, συγκεκριμένες τεχνικές, συγκεκριμένες διαδικασίες και προϋποθέτει συγκεκριμένες γνώσεις και δυνατότητες. Εκανα χρήση ορισμένων πραγμάτων από αυτά αλλά περισσότερο γιατί έχουν περάσει «στο πετσί» μου παρά συνειδητά και ηθελημένα. Όπως ακριβώς ποτέ δεν έγραφα «δημοσιογραφικά» πάνω στο πακέτο των τσιγάρων μου την ώρα που έπινα την τρίτη μεταμεσονύχτια βότκα έτσι δεν γράφω «δημοσιογραφικά» και ένα ποστ. Και δεν το κάνω διότι σκοπός μου δεν είναι η Ενημέρωση αλλά η απλή καταγραφή και (πιθανώς) κοινοποίηση κάποιων σκέψεων έτσι όπως ακριβώς αυτές μου προκύπτουν. Δεν είχα και δεν έχω δηλαδή ούτε πρόθεση ούτε σκοπό να φιλτράρω τα όσα γράφω εδώ μέσα. Αυτό άλλωστε φαίνεται και εκ του αποτελέσματος καθώς ελάχιστα μόνο θα μπορούσαν να «σταθούν» σε ένα περιοδικό, σε μια εφημερίδα ή σε οποιοδήποτε άλλο Μέσο, ακόμα και σε βιβλίο. Κάτι που βέβαια ισχύει όχι μόνο για μένα αλλά για την συντριπτική πλειοψηφία των Blogs εκτός ελαχίστων, μετρημένων στα δάχτυλα, εξαιρέσεων. Και αυτό συμβαίνει και για τεχνικούς (έκταση κειμένων, δομή, τρόπος ανάπτυξης κτλ)και για ουσιαστικούς λόγους.

(Παρένθεση εδώ: αυτό δεν σημαίνει ότι πάρα πολλά κείμενα που διαβάζουμε στις εφημερίδες και στα περιοδικά «στέκουν» και ότι δεν διαβάζουμε άθλια γραμμένες αθλιότητες που ούτε ο πλέον κρετίνος δεν θα ανέβαζε στο ιστολόγιό του…)

Ετσι λοιπόν, ένα το κρατούμενο: Ουδεμία πρόθεση είχα και έχω να ασκήσω τη λεγόμενη «Δημοσιογραφία των Πολιτών» μέσα από τον ANemo!

Όμως, και πως θα μπορούσα να κάνω κάτι τέτοιο όταν δεν την αντιλαμβάνομαι. Όταν ούτε στοιχειωδώς δεν μπορώ να κατανοήσω τι σημαίνει «Δημοσιογραφία των Πολιτών» ή μάλλον τι εννοούν όσοι αναφέρονται σε αυτή.

Πάντοτε ήμουν και όσο μεγαλώνω γίνομαι ολο και περισσότερο «ψείρας» με τις έννοιες και τους ορισμούς. Ειδικά όταν αυτές οι έννοιες και οι ορισμοί «πατούν» πάνω σε άλλες έννοιες και άλλους ορισμούς που είτε δεν είναι συμφωνημένοι, είτε δεν έχουν πλήρως προσδιοριστεί είτε χρειάζονται συχνό επαναπροσδιορισμό;

Π.χ.

Τι είναι Δημοσιογραφία;

Τι είναι Πολίτης;

Κι ακόμα: τι είναι το Δημόσιο και τι η Γραφή;

Πως μπορούμε να μιλάμε για τη σύνθεση όλων αυτών όταν -είναι σίγουρο- θα διαφωνήσουμε με τα επιμέρους;

Τι έχει κατά νου ένας άνθρωπος όταν ακούει «Δημοσιογραφία των Πολιτών»; Τι εικονοποιείται αυτομάτως με τα δύο μέρη; Με τη «Δημοσιογραφία» «βλέπει» τον Μάκη Τριανταφυλλόπουλο, τον Κούλογλου, τον Νταν Ραδερ, τον Φυντανίδη, τον Θέμο Αναστασιάδη, τον Ξυδάκη, τον Μπουκάλα, τον Μαλέλη, τον Λάρρι Κινγκ, την Ελεονόρας Μελέτη ή τον πολεμικό ανταποκριτή που έπεσε νεκρός στη Λωρίδα της Γάζας;

Ποιόν από όλους;

Ολους;

Είναι όλοι οι παραπάνω δημοσιογράφοι;

Μήπως κάποιοι είναι καλοί και κάποιοι κακοί δημοσιογράφοι;

Ή μήπως κάποιοι είναι και κάποιοι ΔΕΝ είναι δημοσιογράφοι;

Αν με ρωτήσει κάποιος προσωπικά θα του πω το δεύτερο: κάποιοι απλώς ΔΕΝ είναι δημοσιογράφοι. Κάποιος άλλος θα διαφωνήσει μαζί μου. Και ίσως να έχει περισσότερο δίκιο… Όμως…

Όμως αφού δεν πρόκειται να τα βρούμε σε αυτό, το απλό και περιορισμένο ως προς την εξέτασή του ζήτημα, πως θα κουβεντιάσουμε για το τι είναι και τι ΔΕΝ είναι η «Δημοσιογραφία των Πολιτών»;

Πως θα το βάλουμε καν επάνω στο τραπέζι ως θέμα;

Υποτίθεται πως για να απαντήσουμε στο ποιος είναι και ποιος ΔΕΝ είναι δημοσιογράφος, ποιος είναι καλός και ποιος κακός (να κάνουμε κριτική δηλαδή) χρειάζεται να έχουμε ξεκαθαρίσει πρώτα και πάνω από όλα το ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑ.

Είναι ξεκάθαρο αυτό;

Ας μην το κάνουμε πιο δύσκολο από ότι είναι…

Μια πιο απλή ερώτηση: Τι σημαίνουν τα αρχικά ΜΜΕ;

Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (Media of Mass Communication);

Ή

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης;

Να πούμε λίγο τι είναι Ενημέρωση;

Ενημέρωση είναι η ΜΟΝΟΔΡΟΜΗ ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ απόψεων (λέγεται και «προπαγάνδα») και ΔΙΑ-ΦΗΜΙΣΗ προσώπων και εμπορευμάτων. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από αυτό.

Να πούμε και τι είναι Επικοινωνία;

Επικοινωνία είναι η ΑΜΦΙΔΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ νοηματικών προτύπων που έχουν να κάνουν με έννοιες, αξίες και συναισθήματα.

Αυτά τα νοηματικά πρότυπα συνιστούν αυτό που εδώ και χιλιάδες χρόνια ονομάζουμε ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ.

Και τι είναι ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ;

Η πραγματικότητα η οποία παράγεται από την ίδια την κοινωνία για να τη διατηρεί συγκροτημένη ως κοινωνία.

Κοινωνία χωρίς επικοινωνία δεν υφίσταται.

Ενώ αντίθετα, η Ενημέρωση κατακερματίζει την κοινωνία.

Αβυσσαλέο δηλαδή το χάσμα ανάμεσα σε ΜΜΕ και ΜΜΕ…

Για ανεβείτε πάλι επάνω στη λίστα με τα ονόματα των δημοσιογράφων: Ποιοι από αυτούς Ενημερώνουν και ποιοι Επικοινωνούν;

Ποιοι νοηματοδοτούν και ποιοι διαφημίζουν;

…

Φαντάζομαι ότι η επιστημονική προσέγγιση (π.χ. μέσα από μία διημερίδα) των ΜΜΕ και της «Δημοσιογραφίας των Πολιτών» δεν θα ασχοληθεί, παρά μόνον παρεπιπτόντως, με την «δημοσιογραφίας»-ενημέρωση…

Αν και φοβάμαι ότι η σύγχυση έχει επικρατήσει σε τέτοιο βαθμό που θα το κάνει!

…

Οι σκέψεις που θα ακολουθήσουν αφορούν πάντως μόνο το κομμάτι της Επικοινωνίας και του Πολιτισμού.

Κι αυτό για έναν πολύ απλό λόγο: η λέξη «Πολίτης» υποχρεωτικά καθοδηγεί προς τα εκεί την κουβέντα.

---

Αφορμή για αυτό το κείμενο και όσα ακολουθήσουν είναι η Διεθνής Επιστημονική Διημερίδα με τίτλο «Συμμετοχική Δημοσιογραφία: Blog και Νέα Μέσα», που διοργανώνει το Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Α.Π.Θ. στις 20 & 21 Οκτωβρίου 2008 στη Θεσσαλονίκη και σε συνεργασία με το Καπποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας.