Πολύ κράτος; Λίγο κράτος; Ή ΤΙ κράτος;
«Το "πολύ κράτος" επιβραδύνει την ανάπτυξη λένε οι νεοφιλελεύθεροι. Η Νορβηγία όμως που έχει πολύ πιο "πολύ κράτος" απ' τις ΗΠΑ αναπτύσσεται με πολύ γρηγορότερους ρυθμούς». Το ίδιο και η Σουηδία ή η Φινλανδία. Αυτά έγραφε προ ημερών η στήλη προκαλώντας την αντίδραση του κ. Ανδριανόπουλου, ο οποίος μας γράφει σε ένα ευσύνοπτο e-mail:
«Οπως θα το περιμένατε άλλωστε, εκτιμώ πως οι απόψεις σας περί μεγάλου και μικρού κράτους δεν είναι ακριβείς. Η Νορβηγία κινείται σε πορεία ευημερίας με μεγάλο δημόσιο τομέα, αλλά με πάμφθηνη ενέργεια λόγω γιγαντιαίων υδροηλεκτρικών υποδομών, αλλά κυρίως μετά την ανακάλυψη του πετρελαίου της Βόρειας Θάλασσας. Καθ' όσον αφορά στη Σουηδία η πετυχημένη σοσιαλδημοκρατική κυριαρχία στηρίχθηκε σε μια αδιατάρακτη οικονομική πορεία που, την ώρα που οι υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης πολεμούσαν τον Αξονα, η Στοκχόλμη πουλούσε όπλα και άλλα προϊόντα της βαρειάς της βιομηχανίας στη Ναζιστική Γερμανία. Τελευταία ήρθαν και εκεί οι συντηρητικοί στην εξουσία, με μεγάλη πλειοψηφία, ακριβώς επειδή οι δημόσιες δαπάνες και η μεγάλη φορολογία γονάτισαν την οικονομία και την οδήγησαν σε αδιέξοδα. Καθ' όσον αφορά στη Φινλανδία επισημαίνω την ελαστική αγορά εργασίας, τους σημαντικά μεγάλους έμμεσους φόρους αλλά και τις ριζικές αλλαγές στην παιδεία (και την καθαρά εμπορευματοποιημένη έρευνα) που εδώ προκαλούν ξεσηκωμούς φοιτητών και πανεπιστημιακών. Για τις ΗΠΑ έχετε απόλυτο δίκιο. Αλλά η πολιτική Μπους έχει εγκαταλείψει τον νεοφιλελευθερισμό από την πρώτη του κιόλας θητεία (επιδοτήσεις, δασμοί, δυσθεώρατες δημόσιες δαπάνες) και θυμάμαι τότε ντόπιους αναλυτές να πανηγυρίζουν για την επιστροφή της κρατικής παρέμβασης».
Εν πρώτοις ο μεγάλος δημόσιος τομέας της Νορβηγίας είναι αυτός που είναι υπεύθυνος για την αξιοποίηση των «πάμφθηνων πηγών ενέργειας» των «γιγάντιων υδροηλεκτρικών υποδομών» και την καλή διαχείριση των εσόδων απ' τα πετρέλαια. Αυτό δεν είναι κακό!
Εις ό,τι αφορά τη Σουηδία τώρα. Είναι μάλλον ασθενής εξήγηση η αναγωγή της υπερεξηντάχρονης ευημερίας της χώρας στην κατάπτυστη πρακτική των εμπορικών συναλλαγών με τους ναζί. Εξάλλου και στα διαλείμματα, κατά τα οποία σε αυτήν τη χώρα κυβέρνησαν πολύ αργότερα οι συντηρητικοί, με σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα αναγκάσθηκαν να κυβερνήσουν. Βεβαίως καπιταλιστική η Σουηδία, αλλά όταν επιχειρήθηκαν μονεταριστικές μεταρρυθμίσεις, ανακλήθηκαν αμέσως μετά τις πρώτες υποψίες... καταστροφής.
Για τη Φινλανδία θα ομολογήσω ότι έχετε δίκιο. Υπάρχουν στο μοντέλο της αμφιλεγόμενες πλευρές... νεοφιλελεύθερου προσανατολισμού, όπως η «εμπορευματοποιημένη ακαδημαϊκή έρευνα» (καθώς ο ίδιος λέτε) που προκαλούν όντως την οργή της ακαδημαϊκής κοινότητας (καθώς, επίσης, παραδέχεσθε).
Τέλος για τις ΗΠΑ (όπου παραδέχεσθε πως έχω δίκιο), δίκιο έχετε κι εσείς! Ο νεοφιλελευθερισμός δεν αφέθηκε να φθάσει στα άκρα (και να τα κάνει ακόμα πιο πολύ μπάχαλο). Ομως, κ. Ανδριανόπουλε, αυτό σας το επιχείρημα μου θυμίζει ένα άλλο επίσης ασθενές επιχείρημα ημών των φιλοσοβιετικών κάποτε: ότι ο πραγματικός σοσιαλισμός θα ήταν καλύτερος απ' τον υπαρκτό - όταν η Ιστορία θα το επέτρεπε. Η Ιστορία το απέτρεψε. Ακριβώς διότι η πράξη σκότωσε τη θεωρία.
Αλλά, αν για τους λαούς ο σοσιαλισμός παραμένει, μάλιστα θα έλεγα επανέρχεται ως αίτημα, για τον νεοφιλελευθερισμό, πλην πλουσίων, ουδείς μπορεί να ισχυρισθεί το ίδιο. Ηδη φαντάζει ωσάν εφιάλτης· («έφαγε» πολύ περιβάλλον, παρήγαγε πολύ πόλεμο και συσσώρευσε εφιαλτικά πολύ -και συνεπώς αντιπαραγωγικό- πλούτο, όσον και εικονικόν - εξ ου και οι συνεχείς κρίσεις.
Οπως και νά 'χει το ερώτημα (και) της εποχής μας δεν είναι «πολύ» ή «λίγο» κράτος, αλλά τι κράτος! Στα χέρια ποιας τάξης και με τι στόχους;
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου