Κυριακή στο Χωριό με τον Κισά Μπατζάκ

Αγαπητοί φίλοι και φίλες σήμερα η εκπομπή μας «Κυριακή στο Χωριό» θα σας ταξιδέψει στο φιλόξενο Κούκο Πιερίας. Ο Κούκος είναι χτισμένος στα 220 μέτρα, βρίσκεται περίπου είκοσι χιλιόμετρα βόρεια της Κατερίνης και σήμερα έχει 530 μόνιμους κατοίκους.
Οι κάτοικοι του Κούκου είναι θρησκευόμενοι και φιλόξενοι και εγκαταστάθηκαν στο χωριό ως πρόσφυγες, από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Υπάρχουν επίσης και αρκετοί Τουρκόφωνοι. Τηρούν όλες τις ποντιακές παραδόσεις και δραστηριοποιούνται με εκδηλώσεις πλούσιες σε ποντιακούς χορούς και τραγούδια.
Στην περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής, το χωριό έγραψε τη δική του ιστορία. Εκεί άλλωστε είχε τη βάση του ο Κυριάκος Παπαδόπουλος ή Κισά Μπατζάκ (Κοντοπόδης). Ο Κυριάκος ήταν γεννημένος το 1884 στο χωριό Τσορτουκλή της Μερζιφούντας του Πόντου. Την περίοδο 1911-1912 υπηρέτησε στον τουρκικό στρατό και μετά έφυγε στα βουνά όπου μαζί με τα αδέλφια του σχημάτισε την πρώτη αντάρτικη ομάδα. Γρήγορα αναδείχθηκε οπλαρχηγός μεγάλης δύναμης ανταρτών του Δυτικού Πόντου ενώ ήταν γνωστός για τη σκληρότητα με την οποία διεξήγαγε τον ανταρτοπόλεμο εναντίον των Τούρκων.
Το 1924 ο τουρκόφωνος, ορθόδοξος οπλαρχηγός ήλθε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στον Κούκκο μαζί με αρκετά μέλη της οικογένειάς του και πολλούς συμπατριώτες του.
Λίγους μήνες μετά την Κατοχή, ο Κισά Μπατζάκ ως επικεφαλής μια ομάδας Κουκιωτών πήγε στην Ηπειρο για να αγοράσει όπλα που είχε εγκαταλείψει ο ελληνικός στρατός κατά την υποχώρηση. Η ομάδα κατάφερε να φέρει στον Κούκο πάνω από 1500 όπλα.
Σύντομα ο Κισά Μπατζάκ έγινε το μήλο της έριδας για τις αντιστασιακές οργανώσεις αφού θα ήσαν πολύτιμοι σύμμαχοι σε έναν αγώνα που ο ίδιος και οι άντρες του ήξεραν καλά πολεμώντας χρόνια στα βουνά του Πόντου. Από το κονάκι του πέρασαν εκπρόσωποι του ΕΛΑΣ και της ΠΑΟ όταν ακόμη αυτές οι δύο οργανώσεις πολεμούσαν παράλληλα και δεν είχαν έλθει σε ρήξη. Οι δύο πλευρές είχαν καταλάβει πως όποιος έπαιρνε τον Κισά Μπατζάκ θα κέρδιζε την πλειοψηφία των τουρκόφωνων ποντίων της περιοχής.
Ο Γιώργος Κρήτος (καπετάν Θαλής), εκπρόσωπος τότε του ΕΑΜ στο 50^ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ περιγράφει την κατάσταση:

«[…] Μητρική του γλώσσα η Τουρκική. Και παρόλο που από το ’22 ήλθαν στην Ελλάδα, οι γεροντότεροι εξακολουθούν να μην ξέρουν γρι ελληνικά. Είναι φανατισμένοι χριστιανοί. Τους διακρίνει ένα είδος μοιρολατρίας και σπαρτιάτικης πειθαρχίας που την επιτείνει το χαμηλό μορφωτικό τους επίπεδο. Υπακούνε στον αρχηγό τους τυφλά. Ο,τι πει αυτός. Πως μπορεί να μην είναι σωστό αυτό που θα πει ο αρχηγός; Εχουν όμως και ένα προσόν που δεν το έχουν οι άλλοι και κανένας δεν μπορεί να τους το αρνηθεί. Είναι άριστοι πολεμιστές, φημισμένοι σκοπευτές, ατρόμητοι πάνω στη μάχη, σωστά παλικάρια».

Και ήταν όντως άφθαστα τα παλικάρια του Κισά Μπατζάκ στο σημάδι, στο μαχαίρι και στις λεηλασίες! Κι έτσι τους κέρδισε η ΠΑΟ στις γραμμές του οποίου εντάχθηκε ως αξιωματικός ο Κισά Μπατζάκ διότι όπως δήλωσε ο ίδιος

«ουδεμία εμπιστοσύνην έχομεν εις την ηγεσίαν του ΕΛΑΣ. Αυτού ηγούνται σεσημασμένοι κομμουνισταί σκοπούντες επέκτασιν Σλαύων και όχι απελευθέρωσιν Πατρίδος».

Η στάση του Κισά Μπατζάκ απέναντι στους «σεσημασμένους κομμουνιστές» προκάλεσε όπως είναι φυσικό και το ενδιαφέρον των Γερμανών. Η πρώτη επαφή των δυνάμεων Κατοχής με τους κατοίκους του Κούκου και τον Κισά Μπατζάκ έγινε την άνοιξη του 1943 με την ευκαιρία εκκαθαριστικής επιχείρησης στην περιοχή του Ολύμπου και την εξόντωση των εκεί αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ. Τότε μπήκαν και οι βάσεις συνεργασίας των δύο πλευρών. Το πλαίσιο αυτής της συνεργασίας περιγράφεται σε έκθεση του Επιτελικού Γραφείου 1c του Γερμανού στρατιωτικού Διοικητή Θεσσαλονίκης-Αιγαίου:

«Οι εν Κούκω και ιδίως ο αρχηγός τους Κουτσαμπασάκ είχαν αποδείξει ήδη τότε μίαν απολύτως γερμανόφιλον στάσιν. Εξ αιτίας της στάσεως αυτής η κατά τον παρελθόντα Μάιον επιχείρησης εναντίον της περιοχής του Ολύμπου είχε λάβει προσωπικώς από την υπηρεσίαν 1c την εντολήν να φεισθή οπωσδήποτε του τόπου Κούκος. Ωσαύτως είχε δοθεί η εντολή να μη γίνουν εις τον εν λόγω τόπον έρευναι δια την ανακάλυψιν όπλων, δια να χρησιμοποιήσωμεν τον Κούκον και περαιτέρω ως μίαν φωλέαν αντιστάσεως».

Για την καλή τους διαγωγή, οι άντρες του Κούκου εκπαιδεύτηκαν από τους Γερμανούς με ευθύνη του Υπολοχαγού Φραντς Κράουτσμπέργκερ ο οποίος είχε ήδη στρατολογήσει 4045 τουρκόφωνους από την περιοχή της Βέροιας καθώς και 200 περίπου ρουμανίζοντες Βλάχους οι πλειοψηφία των οποίων ήσαν οπαδοί του Ζελέα Κοντρεάνου, αρχηγού της ρουμανικής, γερμανόφιλης «Σιδηράς Φρουράς». Ολες αυτές οι ομάδες εκπαιδεύτηκαν και έδρασαν στη Θεσσαλονίκη και την κεντρική Μακεδονία και βέβαια προστάτευαν χωριά όπως ο Κούκος.
Με αυτό τον τρόπο ο Φραντς Κράουτσμπέργκερ έβαλε τις βάσεις για τον εξοπλισμό του Κούκου και άλλων χωριών και τη συμμετοχή τους στη δημιουργία του Εθνικού Ελληνικού Στρατού.

Αυτά τα ωραία με τον Κούκο,τον Κισά Μπατζάκ και τους Γερμανούς. Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ: Έλληνες εναντίον Ελλήνων - Ο κόσμος των Ταγμάτων Ασφαλείας στην κατοχική Θεσσαλονίκη 1941-1944.

>>>

Αλήθεια, ΓΙΑΤΙ η ΕΤ3 δεν κάνει και μερικές τέτοιες "Κυριακές στο Χωριό"; Γιατί όλες οι Κυριακές στα Χωριά να είναι μόνο πιττάκια, γαλακτομπουρακάκια, κατσικάκια και κεφτέδες; Γιατί κανένα Χωριό και κανένας δημοσιογράφος δεν διαθέτει μνήμη;

>>>

Σχετικά:

Κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες το βιβλίο του καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ «Οι Πόλεμοι της Μνήμης – Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Δημόσια Ιστορία» από τις εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ. Ένα βιβλίο που μιλάει για τη διαχείριση της ιστορικής μνήμης από τα ΜΜΕ, για τη συναισθηματική εμπλοκή μας με το παρελθόν, για τους χρήσιμους και άχρηστους μύθους, για το ιστορικό έλλειμμα της νέας γενιάς.
Όπως έγραψε, χθες στο ΒΗΜΑ ο Νίκος Μπακουνάκης:

«Υπάρχει ένα ανέκδοτο στον ελληνικό πανεπιστημιακό χώρο. Οτι έπρεπε να έρθει ένας Γερμανός για να διδαχθεί στο Πανεπιστήμιο ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Σε μια εποχή που ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος αλλά και τα μετά θεωρούνταν πολιτική - και ακόμη θεωρούνται - ο Χάγκεν Φλάισερ (αυτός είναι ο Γερμανός) έκανε ιστορία. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είναι το θέμα του καινούργιου βιβλίου του καθηγητή Φλάισερ. Οχι όμως ως θέμα της ακαδημαϊκής Ιστορίας αλλά ως θέμα της Δημόσιας Ιστορίας, της public history, δηλαδή της Ιστορίας που έχει ως όχημά της κυρίως τα ΜΜΕ. Είναι αυτή η Ιστορία που μας επηρεάζει περισσότερο, αν μάλιστα αναλογιστούμε ποιοι έχουν προκαλέσει τις ιστορικές διαμάχες των τελευταίων ετών στον τόπο μας. Το βιβλίο, που κυκλοφορεί αύριο, είναι η αφορμή για τη συνέντευξη με τον καθηγητή Χάγκεν Φλάισερ. Την ημέρα που κάναμε τη συνέντευξη ένα από τα θέματα στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων ήταν η διένεξη του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και του Αρχιεπισκόπου για το εγχειρίδιο Ιστορίας. Η Δημόσια Ιστορία είναι παρούσα και πάντα επίκαιρη.»

Στη συνέντευξη που έδωσε στον Ν. Μπακουνάκη ο καθηγητής Φλάισερ λέει μεταξύ άλλων:

- Γιατί μας απασχολεί τόσο ο Β´ Παγκόσμιος, που είναι και το θέμα του βιβλίου σας;

«Εξακολουθεί να είναι επίκαιρος. Επηρεάζει εθνικές ταυτότητες, σύγχρονες πολιτικές. Εχουμε επί τούτου συγκρούσεις ανάμεσα στην Κίνα και στην Ιαπωνία, ανάμεσα στις βαλτικές χώρες και στη Ρωσία. Η μνήμη αυτού του "καλού" πολέμου χρησιμεύει στους διάφορους πλανητάρχες. Την επικαλούνταν μάλιστα πριν επέμβουν στη Σερβία, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ...».

[…]

- Πώς βλέπετε τις αντιπαραθέσεις των τελευταίων χρόνων - Μακεδονία, εγχειρίδιο Ιστορίας κτλ. -, που γίνονται αποκλειστικά στο πεδίο της Δημόσιας Ιστορίας; Αγγίζουν λίγο αυτό το «τσίρκο της μνήμης»;

«Ενίοτε ναι. Αλλά μην επεκταθούμε περισσότερο. Θα άρχιζε νέος κύκλος...».

- Γιατί όμως έχουμε αυτή την έντονη εμπλοκή με την Ιστορία;

«Είναι πολλοί οι παράγοντες. Για παράδειγμα στην Ισπανία η παρέμβαση της Καθολικής Εκκλησίας, διαχρονικά στήριγμα του Φράνκο, εξακολουθεί να είναι έντονη. Ζήτησε από το Βατικανό να ανακηρύξει "οσίους" 2.500 κληρικούς που φονεύθηκαν στον Εμφύλιο από την Αριστερά. Το ότι υπήρχαν και αριστεροί παπάδες που σκοτώθηκαν από τους φρανκικούς δεν συγκίνησε την Αγία Εδρα. Η όλη πρωτοβουλία αποσκοπούσε σε αντιπε- ρισπασμό στην κυβέρνηση Θαπατέρο που μόλις ψήφισε νόμο για την αποκατάσταση της ιστορίας του Εμφυλίου. Μετά τον θάνατο του Φράνκο το θέμα ήταν για πολλά χρόνια ταμπού, ακόμη και για τους σοσιαλιστές. Μόλις το 2000 άλλαξε αυτό, μάλιστα με την πρωτοβουλία ενός δημοσιογράφου που αναζητούσε τα ίχνη του παππού του σε μαζικό τάφο. Κοιτάξτε και τη συζήτηση για το Ολοκαύτωμα, τη γενοκτονία των εβραίων. Εχουμε τους αυτοαποκαλούμενους αναθεωρητές, που αρνούνται ότι έγινε. Υπάρχουν τέτοιοι και στην Ελλάδα».

- Είναι σοβαροί, μπορούν να επηρεάσουν;

«Αν θεωρείτε το "σοβαρός" με την έννοια του "επηρεάζω", ναι. Μέχρι και φοιτητές έχω που επηρεάζονται. Οι ισχυρισμοί τους βέβαια δεν είναι σοβαροί... Να γυρίσουμε όμως στην εμπλοκή. Μετά τις αποκαλύψεις για τα εγκλήματα της αποικιοκρατίας, πολλοί Γερμανοί, που φέρουν βαρέως τις αμαρτίες του ναζισμού, έλεγαν χαιρέκακα "να, και οι άλλοι έκρυβαν σκελετούς"... Ξαφνικά όμως, το 2004, τα μίντια κατακλύζονταν από αναφορές για την πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα, ακριβώς 100 χρόνια νωρίτερα, που διαπράχθηκε στη Ναμίμπια, παλιά καϊζερική αποικία. Θύτες πάλι οι Γερμανοί, που είτε σκότωναν τους εξεγερθέντες γηγενείς Χερέρο και Νάμα είτε τους απωθούσαν προς την άνυδρη έρημο για να εξοντωθούν. Τώρα οι απόγονοι των θυμάτων ζητούν επανόρθωση, αποζημιώσεις, παραπέμποντας ρητά στους εβραίους. Εχουμε λοιπόν έναν γενικότερο αναβρασμό στο πεδίο της Ιστορίας».

[…]

- Πώς εξηγείτε ότι αυτή τη στιγμή έχουμε την τεράστια κατανάλωση ιστορικών προϊόντων - ταινίες, ντοκυμαντέρ, βιβλία;

«Βρισκόμαστε σε μια τομή. Ζουν ακόμη άνθρωποι με βιωμένη μνήμη. Αυτοί βέβαια φεύγουν, αλλά υπάρχουν τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους, που συχνά είναι λιγότερο αποστασιοποιημένοι από αυτούς που έζησαν τα γεγονότα. Στις βαλτικές χώρες, στις παρελάσεις των βετεράνων (δωσιλόγων!) του Πολέμου εμφανίζονται όλο και πιο νέοι. Γενικότερα όμως υπάρχει ένα χάσμα με τη νεότερη γενιά».

[…]

- Γιατί στα δικά μας εγχειρίδια Ιστορίας υστερεί η Νεότερη Ιστορία ποσοτικά και ποιοτικά; Ο Πόλεμος, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, τα μετά;

«Κοιτάξτε, τα πράματα υπήρξαν πολύ χειρότερα. Οταν δίδαξα για πρώτη φορά ως επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1979, με ρώτησαν ποια είναι η ειδικότητά μου. Είπα: "Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία". Ρώτησαν: "Δηλαδή ως τους Βαλκανικούς Πολέμους;". Και εγώ ανταπάντησα: "Και βάλε και βάλε". "Μα αυτό" απορούσαν "είναι πολιτική!". Και πράγματι: σήμερα ακόμα η "σύγχρονη" Ιστορία αντιμετωπίζεται ως πολιτική. Και αυτό δεν αφορά μόνο τα εγχειρίδια. Αφορά τα πάντα. Κομματικά ιδρύματα οργανώνουν συνέδρια και "κάνουν Ιστορία". Από δεκαετίες καταλήγουν κρατικά αρχεία σε κομματικά χέρια ή χάνονται. Το υπουργείο Εσωτερικών λέγεται ότι "έχασε σε μετακόμιση" δύο φορτηγά εγγράφων. Και στο αρχείο του υπουργείου Εξωτερικών δύσκολα ερευνάς την κληρονομιά του Πολέμου: Προσιτά είναι, παρά την τριακονταετία που έχει καθιερωθεί με νόμο, μόνο έγγραφα ως και το 1952! Κάποιες ενότητες έχουν μάλιστα εντελώς εξαιρεθεί. Τρισχειρότερα το αρχείο του Εθνικού Γραφείου Εγκλημάτων Πολέμου που πολτοποιήθηκε ολοσχερώς το 1975 με υπουργική απόφαση: τόνοι εγγράφων πουλήθηκαν ως χαρτόμαζα!».

[…]

- Στην Ελλάδα μετά το 1974 μιλήσαμε πολύ για λήθη. Τελικά λήθη ή μνήμη;

«Πρέπει να υπάρχει μια υγιής σχέση ανάμεσα στα δύο, αν και συχνά η λήθη είναι το άλλοθι των ενόχων. Το σημαντικότερο στην έννοια της λήθης είναι όμως η συγχώρηση. Θυμόμαστε και συγχωρούμε - εάν και εφόσον οι θύτες δεν απωθούν τις ευθύνες τους».

Εδώ ολόκληρη η συνέντευξη του Φλάισερ.

>>>