Κ. Καστοριάδης: Η αποσάθρωση της Δύσης (Γ')

«Ο δεύτερος παράγων είναι ότι ο καπιταλισμός μπόρεσε να λειτουργήσει μόνο επειδή κληρονόμησε μια σειρά ανθρωπολογικών τύπων τους οποίους δεν δημιούργησε και δεν θα μπορούσε να είχε δημιουργήσει ο ίδιος: αδιάφθορους δικαστές, ακέραιους και βεμπεριανούς δημόσιους υπαλλήλους, εκπαιδευτικούς αφοσιωμένους στον προορισμό τους, εργάτες με μίνιμουμ επαγγελματικής ευσυνειδησίας, κ.λπ. Αυτοί οι τύποι δεν αναδύονται και δεν μπορούν να αναδυθούν από μόνοι τους, δημιουργήθηκαν σε προηγούμενες ιστορικές περιόδους, με αναφορές σε αξίες που ήταν τότε καθιερωμένες και αναμφισβήτητες: την εντιμότητα, την προσφορά προς το Κράτος, τη μετάδοση της γνώσης, το καλά καμωμένο έργο, κ.λπ. Όμως ζούμε σε κοινωνίες όπου οι αξίες αυτές έχουν, κατά γενική ομολογία, γίνει καταγέλαστες, όπου το μόνο που μετράει είναι πόσα χρήματα έχτε βάλει στην τσέπη, λίγο ενδιαφέρει πως, ή πόσες φορές έχετε εμφανιστεί στην τηλεόραση.

Ο μόνος ανθρωπολογικός τύπος που δημιουργήθηκε από τον καπιταλισμό και ο οποίος του ήταν απαραίτητος στο ξεκίνημά του για να εγκαθιδρυθεί, ήταν ο σουμπετεριανός επιχειρηματίας: πρόσωπο παθιασμένο από τη δημιουργία του νέου ιστορικού θεσμού, της επιχείρησης, και από τη σταθερή διεύρυνση μέσω της εισαγωγής νέων πολύπλοκων τεχνικών και νέων μεθόδων διείσδυσης στην αγορά. Όμως και αυτός ο τύπος καταστράφηκε από τη σύγχρονη εξέλιξη. Στο επίπεδο της παραγωγής ο επιχειρηματίας αντικαθίσταται από τη διευθυντική γραφειοκρατία. Σε ο,τι αφορά την απόκτηση του χρήματος, η κερδοσκοπία στο χρηματιστήριο, οι Δημόσιες Προσφορές Αγοράς και οι οικονομικές μεσιτείες αποφέρουν πολύ περισσότερα από τις «επιχειρηματικές» δραστηριότητες.

Τη στιγμή συνεπώς που παρευρισκόμαστε, μέσω της ιδιώτευσης, στην αύξουσα αποσάθρωση του δημόσιου χώρου, διαπιστώνουμε ταυτόχρονα την καταστροφή των ανθρωπολογικών τύπων, οι οποίοι υπήρξαν αναγκαία συνθήκη για την ίδια την ύπαρξη του συστήματος».