Ομαλότητα και παρεκτροπή
Του ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΑΡΑΝΙΤΣΗ
 |
Λέγεται πως ο Πτολεμαίος είχε προσκαλέσει 72 Εβραίους και, αφού εγκατέστησε τον καθένα τους σε μια διαφορετική αίθουσα, τους έδωσε εντολή να συγγράψουν τον Μωσαϊκό Νόμο. Σύμφωνα με την παράδοση (π.χ. στο Μεγκιλάχ του Ταλμούδ, Θ' 1), όλοι οι υποψήφιοι διατύπωσαν τα ίδια ακριβώς λόγια. Αναλόγως συμπεριφέρονται τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ όταν η αίσθηση πανικόβλητης ομοφωνίας που προκαλείται στα δελτία ειδήσεων θυμίζει περίπτωση εξετάσεων, όπου τα θέματα έχουν διαρρεύσει από την προηγουμένη.
Είναι πασίγνωστο ότι η τηλεόραση δυσκολεύεται να διαχειριστεί οποιοδήποτε ζήτημα αν δεν του προσδώσει τη βαρύτητα ενός μείζονος διακυβεύματος, αφού οτιδήποτε ελάχιστα πιο τετριμμένο θα περνούσε απαρατήρητο. Απαξ και τα συμβάντα, όλα τους δήθεν κοσμοϊστορικά, οδηγούνται σε πληθωρισμό, με πρώτη την απροσχημάτιστη λεηλασία του κράτους και την απονομή ασυλίας στους παραβάτες, οι αναθυμιάσεις των υποτιθέμενων ειδήσεων πρέπει τώρα να αναδύονται στον ορίζοντα της ενημέρωσης σαν αποπνικτικό προπέτασμα καπνού με το οποίο να δηλώνεται ότι όντως υπήρξε εκεί φωτιά.
Εχουμε επομένως το δικαίωμα να πούμε πως η ανατροφοδοτούμενη επιθετικότητα των ΜΜΕ όταν αναπαράγουν την είδηση, πολλαπλασιάζοντας την αντήχησή της, απολογείται κατ' ουσίαν για την απροθυμία τους να αντιδράσουν απέναντι σε γνήσια τραγικές διαπιστώσεις, αρχής γενομένης μ' αυτήν που αφορά την ίδια την απάθεια του κοινού τους. Για να μην πολυλογώ, η κανιβαλική όρεξη των ηλεκτρονικών ΜΜΕ, που πυροδοτείται αμέσως μόλις προκύψει τάχα κάποιο βαρυσήμαντο θέμα, αντισταθμίζει το κενό αληθινής ευαισθησίας στα σκάνδαλα και στο ότι αυτά πολύ απέχουν απ' το να αποτελούν εξαίρεση.
Ετσι η κοινή γνώμη, σε θέση ναρκομανή, ζητάει αύξηση της δόσης των σκανδάλων με συνέπεια να χρειάζεται όλο και περισσότερα απ' αυτά για να σκανδαλιστεί όλο και λιγότερο. Εχοντας βομβαρδιστεί κατά κόρον με βλακώδεις υπερθεματισμούς και μεγαλοποιημένες διαμαρτυρίες, ολότελα υποκριτικές, για τους λεκέδες στα άπλυτα του πολιτικοκοινωνικού lifestyle, ανέχεται πλέον τις πιο εκκωφαντικές παραβιάσεις των κανόνων του παιγνιδιού, ένας απ' τους οποίους, για να παινέψουμε και το σπίτι μας, ήταν κάποτε η ίδια της η αφύπνιση από τη μακαριότητα με το ξυπνητήρι των πρωτοσέλιδων.
Ομως τα πρωτοσέλιδα είναι εξίσου τηλεοπτικά, με την έννοια ότι βρίσκονται παντού ενώ συνάμα τα νοσταλγούμε, όπως για παράδειγμα το σεξ ή τις τηγανητές πατάτες, που τοποθετήθηκαν στο κέντρο του διαφημιστικού και καταναλωτικού σύμπαντος ειδικά επειδή η γεύση τους χάθηκε απ' το επίπεδο της εμπειρίας. Το πρωτοσέλιδο είναι απλώς ένα σήμα που σημαίνει τον εαυτό του, οτιδήποτε κι αν αναγγείλει δεν παραπέμπει πουθενά διότι όλες οι δυνατές παραπομπές, ας πούμε ηθικές ή πολιτικές, έχουν ήδη ξεθωριάσει ή εξαρθρωθεί. Συχνά ακούγεται, λόγου χάριν, ο ισχυρισμός ότι δεν είναι δυνατόν να υποστηριχτεί ένα θέμα από την έντυπη δημοσιογραφία αν δεν έχει τηλεοπτική κάλυψη. Αυτή η άποψη φαίνεται υπερβολικά αισιόδοξη μια και η τηλεοπτική κάλυψη δεν φέρνει κάποιο αισθητό επακόλουθο εκτός από εκείνο της πλήξης απ' την αδιάφορη κατανάλωση των πλάνων. Υπόκειται κι αυτή στον νόμο μιας κεραυνοβόλου, μη αναστρέψιμης χρεοκοπίας, που η εφαρμογή του είναι σχεδόν ταχυδακτυλουργική -αρκεί να σκεφτούμε την ακαριαία εξασθένηση του ενδιαφέροντος για το σκάνδαλο Ζαχόπουλου.
Παρομοίως θα συμβεί, πιθανότατα, με το λεγόμενο σκάνδαλο της Siemens, όταν αγγίξει το κρίσιμο σημείο κορεσμού, έχοντας εκπορθήσει το top ten των σκανδάλων, σαν κάτι εποχιακό. Εν ολίγοις, όσο ατροφεί η κοινωνική σημασία του σκανδάλου, δηλαδή εφόσον αυτό παύει να αντιπροσωπεύει μια τρανταχτή απόκλιση απ' την ομαλότητα, τόσο πιο ζηλότυπα αναθεματίζονται οι παρεκτροπές όταν και όπου αποφασιστεί ότι πρόκειται για ιδιάζοντα κρούσματα, μολονότι ο κοινότοπος χαρακτήρας τους είναι πασίδηλος. Αφού η ανωμαλία συγχωνεύτηκε με την ομαλότητα, στήνουμε προς τιμήν της όλων των ειδών τα μνημεία, με το βλέμμα στραμμένο στις παλιές καλές μέρες, τότε που ο Μητσοτάκης πρωταγωνιστούσε όχι σε ειδησεογραφικό σίριαλ αλλά σε μια πράξη πολιτικής αποσταθεροποίησης εκατό τοις εκατό πραγματική.
Υποπτεύεται, λοιπόν, κανείς, ότι πρόκειται για ένα είδος κρυφής επιθυμίας των τηλεθεατών για επιστροφή στην εποχή των αυθεντικών σκανδάλων, σαν να λέμε μια εκ των προτέρων καταδικασμένη επιθυμία για την κοινωνική εκείνη οργάνωση στη σκηνή της οποίας το αποκαλυπτόμενο ηθικό έγκλημα σηματοδοτούσε ακόμη ένα πλήγμα στο κοινωνικό ήθος, άρα και μια βεβαιότητα ότι το ήθος εξακολουθούσε να υφίσταται. Παράγουμε αδιάκοπα νέες εικόνες σκανδάλων αναπολώντας τη χαμένη τους δυνατότητα να ενοχλούν. Πόσο να ενοχλήσουν μερικές δεκάδες χιλιάδων ευρώ στον λογαριασμό του Κυριάκου; Περισσότερο από έναν σεισμό; Περισσότερο από τη δολοφονία ενός ηθοποιού; Το συγκεκριμένο πολιτικό στέλεχος υποβαθμίζεται όχι εξαιτίας του παραπτώματός του αλλά ένεκα του ότι το παράπτωμα δεν επιφέρει αρκετούς κλυδωνισμούς ώστε να διαρκέσει - η δόξα του πατέρα ήταν άλλης τάξεως.
Προσεχώς, αν είσαι πολιτικός, η εμπλοκή του ονόματός σου σε κάποιο σκάνδαλο θα υπολογίζεται σαν η μοναδική στρατηγική ευκαιρία για κατά το δυνατόν παρατεταμένη δημοσιότητα: εντούτοις, αυτό θα σημαίνει ταυτόχρονα ότι η δημοσιότητα θα κερδίζει όλο και πιο περιορισμένα οφέλη, εφόσον τα πάντα θα είναι δημόσια.
! ! ! ! ! !
ΑπάντησηΔιαγραφή