Παπανούτσος – Μανδραβέλης: Σημειώσατε Χ

Ε-λε-ος! Ελεος όμως!

Διαβάζω και ξαναδιαβάζω το θέμα που έπεσε στην Εκθεση των Πανελλαδικών και θέλω να «πηδηχτώ από το παράθυρο». Μα «η αξία της φιλίας;».

Τι ζω; Που ζω; ΠΟΤΕ ζω; Στο ’81 που τέλειωσα το λύκειο; Στο ’51 που τέλειωσε ο πατέρας μου το γυμνάσιο; Πιο παλιά;

Τι να το κάνω, μάνα μ’ το συμπλήρωμα «…στα χρόνια της κοινωνικής δικτύωσης»; Πες μου! Βάλαμε δηλαδή το άγαλμα του Παπανούτσου να κρατάει τάμπλετ και εκσυγχρονίσαμε τα θέμα; Όχι! Πες μου!

Καλός και άγιος ο Δάσκαλος Παπανούτσος και η «Πρακτική Φιλοσοφία» που εκδόθηκε το 1973! Δεν αμφισβητεί κανείς τη συνεισφορά του στην σύγχρονη ελληνική σκέψη και στα θέματα της εκπαίδευσης του καιρού του. Ούτε ότι πολλά από όσα έγραψε παραμένουν κλασσικά. Όμως μπάστα! Το τερματίσαμε πλέον! Τα παιδιά που έπρεπε να γράψουν πάνω στο κείμενο του Ευάγγελου γεννήθηκαν με ένα κινητό στο ένα χέρι και ένα τάμπλετ στο άλλο. Όπως η γενιά μου –η γενιά των μπαμπάδων τους, δηλαδή- που γεννηθήκαμε μπροστά σε μία ανοιχτή τηλεόραση. Ξέρουν πως ήταν η φιλία πριν την εποχή της κοινωνικής δικτύωσης όσο εγώ μπορούσα να ξέρω πως ήταν η ζωή με λάμπες πετρελαίου. Τι να συγκρίνουν; Τι να γράψουν; Τι να μην γράψουν;

Διότι για να γράψεις για την αξία της φιλίας στην εποχή του Facebook θα πρέπει να έχει ζήσει –και όχι απλά να έχεις διαβάσει, θεωρητικά- για την φιλία στην εποχή της Χούντας ή της πρώτης έγχρωμης τηλεόρασης.

Μα θα μου πεις ότι για τα περισσότερα παιδιά ήταν ένα «βατό» και «ανώδυνο» θέμα που μπορούσαν με ευκολία να αναπτύξουν ακόμη κι αυτά που δεν το έχουν κάνει στο φροντιστήριο. Εμ, ΕΔΩ είναι το πρόβλημα, κύριοι της εκπαίδευσης: το ότι τους είναι βατό και ανώδυνο ένα θέμα του περασμένου αιώνα. Κάτι δηλαδή που ποτέ δεν έζησαν και που αφορούσε άλλη κοινωνία, με άλλες δυνατότητες και άλλα πλαίσια. Κι αυτό είναι …πιο βατό από το να γράψεις για το σήμερα; Τραγωδία!

Βέβαια, το να δίνεις ένα θέμα που να στηρίζεται σε γραπτό του Παπανούτσου είναι μία σχετική πρόοδος –έστω και προς τα πίσω- από το να δίνεις θέμα με βάση επιφυλλίδα του Μανδραβέλη, όπως έγινε το 2011! Μεγάλη πρόοδος. Και πάλι όμως, Παπανούτσος-Μανδραβέλης είναι μια ισοπαλία στο «πέρα, στους πέρα κάμπους». Στο ενδιάμεσο, δηλαδή στο σημερινό γήπεδο της γνώσης, υπάρχουν ένα σωρό ενδιαφέροντα αναγνώσματα. Θα μπορούσε να είναι ένα κείμενο του Νεγκροπόντε που πρώτος ανάλυσε τα θέματα της δικτύωσης. Θα μπορούσε, πολύ περισσότερο, να είναι το υπέροχο βιβλίο του Νίκου Χρηστάκη, οι «Συνδεδεμένοι» (εκδ. ΚΑΤΟΠΤΡΟ 2010). Και για να καταλάβετε για τι πράγμα μιλάω, ιδού ένα απόσπασμα που θα μπορούσε να στηρίξει και το φετινό θέμα της έκθεσης των Πανελλαδικών, περί της φιλίας:

«Επηρεάζουμε και επηρεαζόμαστε από άτομα που απέχουν από εμάς μέχρι και τρεις βαθμούς διαχωρισμού, τα περισσότερα από τα οποία δεν τα γνωρίζουμε καν. Για παράδειγμα, η φίλη της φίλης της φίλης σας επιδρά περισσότερο στην ευτυχία σας απ’ ό,τι ένα φουσκωμένο πορτοφόλι στην τσέπη σας. Τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν τη βάση των οικονομικών μας σκανδάλων, των διατροφικών ολισθημάτων μας, της κατάχρησης ουσιών και των επιδημιών αυτοκτονίας, αλλά επίσης της εκλογική συμπεριφοράς μας, της καινοτομίας, του αλτρουισμού και της «όλως τυχαίας» επίδειξης καλοσύνης».

Κι ακόμη:

«Αν- λέει ο Χρηστάκης- επί παραδείγματι, ο φίλος σου σε μία αμφίδρομη σχέση φιλίας είναι παχύσαρκος έχεις σχεδόν 100% πιθανότητες να πάρεις και εσύ βάρος. Αν η σχέση είναι μονομερής, δηλαδή εσύ θεωρείς ότι ο άλλος είναι φίλος σου αλλά χωρίς αληθινή ανταπόκριση από την άλλη πλευρά, τότε το ποσοστό περιορίζεται στο 50%. Αν ο φίλος του φίλου σου είναι παχύσαρκος τότε οι πιθανότητες επιρροής μειώνονται αλλά υπάρχουν, καθώς αυτός θα επηρεάσει τον φίλο σου και ο φίλος του εσένα. Το ίδιο μπορεί να συμβεί με τους συναδέλφους, τους συγγενείς, τους γείτονες κ.λ.π.

Το ίδιο επίσης μπορεί να συμβεί και στην περίπτωση διαζυγίου δημιουργώντας τη μεταδοτικότητα ενός «κοινωνικού ντόμινο».  

Ζητήματα μεγάλα όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η κατανάλωση ποτού, η χρήση ναρκωτικών, αλλά και η ευτυχία, η μοναξιά, η κατάθλιψη, ο αλτρουισμός, το διαζύγιο, η ψήφος και οι ιδέες, όπως τονίζει ο Χρηστάκης, μεταδίδονται μέσα στα κοινωνικά δίκτυα, τροφοδοτούνται και αναπαράγονται με συσχετισμούς μιας πολυπλοκότητας που δεν αντιλαμβανόμαστε συνειδητά. Στην περίπτωση των συναισθημάτων η μεταδοτικότητα είναι πιο άμεση και γρήγορη κυρίως όταν έχει να κάνει με τη σχέση δύο ατόμων στον πρώτο βαθμό απόστασης».

Τέτοια έπρεπε να διδάσκονται και σε τέτοια να εξετάζονται τα παιδιά μας (όσο υπάρχει αυτό το άθλιο πλαίσιο εξετάσεων, όπως είναι οι Πανελλαδικές). Κι όχι σ’ αυτά που εξετάζονταν οι πατεράδες και οι παππούδες τους.

Ελπίζω να μη χρειαστεί να γράψω κάτι παρόμοιο όταν τα εγγόνια μου θα πηγαίνουν στο Λύκειο!