Η πτώση των "υπαρκτών"
Η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», από την έναρξη της δεκαετίας του ’80 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’90 ήταν μια ορατή κατάρρευση. Ηταν άλλωστε η πρώτη φορά που βλέπαμε την Ιστορία να εξελίσσεται σε «ζωντανή μετάδοση» και μάλιστα, για εμάς εδώ στην Ελλάδα, στις πρώτες έγχρωμες τηλεοράσεις. Την παρακολουθήσαμε από το ξεκίνημά της, τον Σεπτέμβριο του 1980 με την ίδρυση του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» μέχρι τις 3 Οκτωβρίου του 1990 που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, με κομμένη ανάσα, σαν μια κινηματογραφική υπερπαραγωγή με επικές σκηνές δράσης, συγκρούσεις και ανατροπές, με εξαιρετικούς πρωταγωνιστές σε σπουδαίους ρόλους. Ο θάνατος του Μπρέζνιεφ, η διαδοχή του από τον μεταρρυθμιστή Αντρόποφ ο οποίος πεθαίνει λίγους μήνες αργότερα για να τον διαδεχτεί ο «τελευταίος σκληρός» Τσερνιένκο, η εντυπωσιακή εμφάνιση του Γκορμπατσόφ, ο θάνατος του Τίτο, ο με «τον πανικό στο μάτι» Γιαρουζέλσκι, ο Χόνεκερ, το ζεύγος Τσαουσέσκου. Και από την άλλη πλευρά, οι μεγάλοι τους αντίπαλοι: ο Ρίγκαν, η Θάτσερ, ο νταβραντισμένος Βαλέσα στο Γκντάσκ, ο Γιέλτσιν στη Μόσχα, το CNN του Τέρνερ, ο Χέλμουτ Κολ, ο Σάιρους Βαν…
Ηταν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ηταν η πλήρης επικράτηση του καπιταλισμού. Ηταν το τέλος του ονείρου για όσους δεν είχαν ξυπνήσει τα προηγούμενα χρόνια (κάποιοι δεν ξύπνησαν ποτέ) και η αρχή ενός νέου εφιάλτη για όσους μόλις έπεφταν σε έναν βαθύ, μιντιακό ύπνο. Ενός εφιάλτη που θα κορυφωνόταν 11 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους με την πτώση των Δίδυμων Πύργων και την έναρξη του πολέμου στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ.
Ηταν ένα πραγματικό υπερ-θέαμα ορατό από όλους. Το έβλεπες, το ένιωθες παντού και σε όλα. Η εικόνα μεγέθυνε αλλά δεν έκρυβε την πραγματικότητα. Η εικόνα της κόκκινης σημαίας που αποκαθηλωνόταν για να δώσει τη θέση της σε παλιές και καινούργιες, εθνικές σημαίες ήταν πραγματική. Οι εξεγέρσεις στα λιμάνια της Πολωνίας ήταν πραγματικές. Η χειραψία Γκορμπατσόφ-Ρίγκαν ήταν πραγματική. Η πραγματικότητα ήταν, για τελευταία φορά ίσως, πραγματική. Ζούσαμε την κατάρρευση. Ταυτόχρονα όμως μπαίναμε στην «Εποχή της Εικόνας», εκεί που η πραγματικότητα θα γινόταν ακόμη πιο πραγματική, δηλαδή εντελώς αόρατη.
Η τελευταία ιστορική αφήγηση που ξεκινούσε με εκείνο το «μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια ατμομηχανή» για να συνεχιστεί με τη βιομηχανική και αργότερα την εργατική επανάσταση και να περάσει στους παγκόσμιους και εθνικοαπελευθερωτικούς πολέμους και το τέλος της αποικιοκρατίας αλλά και τη Χιροσίμα και το «σιδηρούν παραπέτασμα», τελείωσε με ένα ξέσαλο πάρτι. Ένα πάρτι που κράτησε πάνω από μια δεκαετία.
Οι πανηγυριστές δεν κατάλαβαν ότι φεύγοντας η ψυχροπολεμική νύχτα δεν ξημέρωσε ποτέ. Τη νύχτα διαδέχτηκε η νύχτα. Του νεοφιλελευθερισμού. Γεμάτη χρωματιστές, χρηματιστηριακές φούσκες, ανέμελο chating και ασύστολο δανεισμό για τα επόμενα σφηνάκια. Το «ζήσαμε εμείς καλά και αυτοί καλύτερα» είχε ένα δυσβάσταχτο επιτόκιο για όλους. Νικητές και ηττημένους. Αλλά ποιος νοιαζόταν τότε; Ποιος νοιαζόταν μέχρι τη στιγμή που δύο αεροπλάνα «φυτεύτηκαν» στο World Trade Center στέλνοντας στην κόλαση ολόκληρη της Δύση;
Και τώρα;
Τώρα φαίνεται πως το τεράστιο γρανάζι της ιστορίας αρχίζει και πάλι να γυρίζει. Ο «υπαρκτός φιλελευθερισμός» -δηλαδή ο νεοφιλελευθερισμός, το πιο άγριο πρόσωπο του καπιταλισμού- αποδεικνύεται τόσο αδύναμος στο να διαχειριστεί την πραγματικότητα όσο και ο «υπαρκτός σοσιαλισμός –δηλαδή το σοβιετικό μοντέλο, το πιο άγριο πρόσωπο του σταλινισμού. Ο μανδύας της Εικόνας είναι το δικό του Τείχος. Οι Τράπεζες είναι τα δικά του Γκουλάγκ. Τα media είναι ο ίδιος κατασταλτικός μηχανισμός, KGB και ανθρωποφύλακες, μηχανισμός παραπλάνησης και θρησκεία.
Αντίπαλός του δεν είναι, αυτή τη φορά, ένας πάνοπλος αντίπαλος ούτε μια ισχυρή νέα ιδεολογία ούτε και η πίεση των λαών. Το «σενάριο» δεν έχει πια μεγάλους πρωταγωνιστές, μεγάλα ονόματα, μεγάλους ηγετικούς ρόλους. Οι σημερινοί ηγέτες του κόσμου δεν θα μπορούσαν να έχουν ούτε καν τη θέση κομπάρσου στις μεγάλες αφηγήσεις του παρελθόντος.
Ο αντίπαλος του «υπαρκτού φιλελευθερισμού» είναι αόρατος. Σαν την αόρατη, παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα που κατασκεύασε. Είναι οι ίδιες του οι αντιφάσεις (π.χ. η «επιδότηση» της αγοράς με δάνεια που τσακίζουν την αγοραστική δύναμη). Είναι ο πλανήτης που δεν αντέχει άλλη ανάπτυξη. Είναι το ίδιο το «σενάριο» που δεν υπάρχει. Που είναι ανοιχτό σε οποιαδήποτε εξέλιξη.
Αυτή τη φορά η Ιστορία δεν θα είναι ένα τηλεοπτικό υπερθέαμα, οι οθόνες αδυνατούν να συλλάβουν, να ερμηνεύσουν, να μεγεθύνουν, να σμικρύνουν, να μοντάρουν τις εξελίξεις. Ένα εκατομμύριο νεκροί στη Μιανμάρ –κι ας λένε για 25.000- δεν χωρούν στο φακό μιας κάμερας. Ούτε και τα 24 εκατομμύρια φτωχών στα συσσίτια των ΗΠΑ. Ούτε και τα κατά κεφαλήν χρέη του καθενός από εμάς.
Η πετρελαϊκή κρίση, οι τιμές του ρυζιού και των σιτηρών και η παγκόσμια έλλειψη τροφίμων, η στεγαστική κρίση, η υπερχρέωση, οι χιλιάδες νεκροί από τυφώνες και τσουνάμια δεν έχουν τη «γοητεία» των κρίσεων του 20ου αιώνα, ούτε την Τζεϊμσμποντική δράση του Ψυχρού Πολέμου. Κανείς δεν μπορεί να περιμένει ένα Happy End για να κάνει πάρτι ή να πάει για να νανάκια. Και ίσως αυτό να είναι η πραγματική μας ελπίδα…
...
Από τον 20ό στον 21ο αιώνα
ρεαλιστικο κείμενο,,,, σε επαναφέρει στην πραγματικότητα ακόμη κι αν εισαι φευγάτος.
ΑπάντησηΔιαγραφή