Ενα κείμενο από το περιοδικό "Πρώτο Πλάνο", του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (Σεπτέμβριος 2003, τεύχος 131):
Η επιστροφή των μεγάλων
Δύο μεγάλα πνεύματα του παγκόσμιου κινηματογράφου συναντώνται ξανά στις αίθουσες. Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και ο Μικελάντζελο Αντονιόνι ανησυχούν ακόμα για τον έρωτα και τις σχέσεις των ζευγαριών.
Και οι δύο έχουν υπογράψει μερικά από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της έβδομης τέχνης. Και οι δύο παραμένουν εκπρόσωποι ενός μοντερνισμού που ακόμα δεν έχει ξεπεραστεί. Και οι δύο βρίσκονται σε μια ηλικία πολύ κοντά στο φινάλε της ανθρώπινης περιπέτειας. Όχι όμως και της ανθρώπινης περιέργειας. Ο Αντονιόνι, καθηλωμένος από το 1985 σε ένα αναπηρικό καροτσάκι από ένα εγκεφαλικό που του στέρησε ακόμα και την ομιλία, δεν δήλωσε ποτέ παραίτηση. Ο Μπέργκμαν, σε μια μόνιμη κατάσταση θλίψης μετά το χαμό της συντρόφου του Ίνγκριντ, να σκέφτεται σοβαρά την αυτοκτονία. "Για μένα θα ήταν ένα απόλυτα φυσικό τέλος. Ελπίζω να έχω τα λογικά μου για να έχω την ικανότητα και την ευκαιρία να το σχεδιάσω και να το οργανώσω" έλεγε πριν από τα τέσσερα χρόνια, μιλώντας στον αγαπημένο του ηθοποιό Έρλαντ Γιόζεφσον, στα πλαίσια μιας σπάνιας συνέντευξης του για την σουηδική τηλεόραση. Ευτυχώς, μας ξεγέλασε.
Σήμερα και οι δύο ξαναβρίσκονται στο προσκήνιο με δύο καινούριες ταινίες, και -έκπληξη!- είναι γυρισμένες με ψηφιακό τρόπο. Με το Saraband, ο Μπέργκμαν επισκέπτεται τους ήρωες της τηλεοπτικής ταινίας του Σκηνές από ένα γάμο, τριάντα χρόνια μετά. Τότε είχε αφήσει τη Μαριάνε (Λιβ Ούλμαν) και τον Γιόχαν (Έρλαντ Γιόζεφον) χωρισμένους. Σήμερα τους ξαναενώνει με μια επίσκεψη της Μαριάνε στην εξοχική κατοικία του πρώην συζύγου της, κάπου στις ακτές της Βαθιάς Λίμνης, με καινούρια πρόσωπα (ο γιος του ήρωα από άλλη σχέση και η εγγονή του) στο σκηνικό και με ένα οικογενειακό δράμα - αφετηρία να ξεδιπλωθεί η ψυχαναλυτική ματιά του μπεργκμανικού σύμπαντος. Καρδιές που αιμορραγούν υπό το βάρος των αναμνήσεων, συναισθηματικές εντάσεις, σιωπές που χωράνε χίλιες λέξεις, έμμονες ιδέες, οι αμαρτίες που κρύβονται πίσω από την περηφάνια, οι οικογενειακές σχέσεις εξουσίας και εν τέλει η αδυναμία των ανθρώπων να τα βγάλουν πέρα με τα συναισθήματα τους, επανέρχονται στο προσκήνιο.
Να' ναι καλά ο Ίψεν, αφού ο Μπέργκμαν άρχισε να σκέφτεται την ιδέα της ταινίας, καθώς μετέφραζε ένα θεατρικό έργο του μεγάλου συγγραφέα. Μια αναφορά στον ερωτικό χορό Saraband, τον οποίο τιμούσε ιδιαίτερα η ευρωπαϊκή αριστοκρατία του 17ου και 18ου αιώνα, έδωσε το έναυσμα για το σενάριο και τον τίτλο της "τελευταίας" αλλά ίσως όχι αποχαιρετιστήριας δουλειάς του. "Κάθε φορά που κάνω μια δουλειά λέω ότι θα είναι η τελευταία. Είμαι το ίδιο έκπληκτος όσο και οι άλλοι όταν κάνω κάτι καινούριο" δήλωσε πρόσφατα αναφορικά με την παλιότερη τελεσίδικη απόφαση του, το 1983, να εγκαταλείψει τον κινηματογράφο μετά τα γυρίσματα του Φάνι και Αλέξανδρος.
Ο Αντονιόνι από την άλλη δεν σκέφτηκε ποτέ να βγει στη σύνταξη. Χρησιμοποιώντας τη γλώσσα των νευμάτων και με τη βοήθεια του Βιμ Βέντερς γύρισε το 1996, το Πέρα από τα Σύννεφα, και με τον ίδιο τρόπο δούλεψε την ιδέα του Eros, ένα ερωτικό δράμα σε τρία μέρη, για το οποίο ο μαέστρος συνεργάστηκε με τον Στήβεν Σόντερμπεργκ (ο οποίος αντικατέστησε τον Πέδρο Αλμοδόβαρ, που κράτησε το ρόλο του art director μόνο) και τον Γουόνγκ Καρ Γουάι. "Θα είναι ένα μικρό φιλμ με υψηλές ερωτικές εντάσεις, φτιαγμένο με λίγα χρήματα, άγνωστους ηθοποιούς και καθόλου πολύπλοκο. Ό,τι ακριβώς χρειάζεται ο Μικελάντζελο" δήλωνε πριν από δύο χρόνια η σύζυγος του μαέστρου, Ενρίκα Φίνο.
Το στιγμιότυπο του Αντονιόνι γυρίστηκε στην Τοσκάνη και είναι εμπνευσμένο από τη νουβέλα Δύο τηλεγραφήματα του Αμερικανού Ρούντι Βάρλιτσερ, με θέμα δύο γυναίκες οι οποίες αγαπούν τον ίδιο άνδρα. Η μία είναι η πρώην σύζυγος του που τον εγκατέλειψε διότι από τη σχέση έλειπε η πνευματική τελειότητα και η άλλη είναι μια σεξουαλική γυναίκα με την οποία έζησε ένα σύντομο αλλά δυνατό πάθος. Η σκηνή δείχνει τη συνάντηση τους σε μια χειμωνιάτικη παραλία με τη σιωπή και το χιόνι να υπογραμμίζει τα συναισθήματα τους. Για την τεχνική υλοποίηση και την εκπλήρωση του οράματος του, ο σκηνοθέτης εμπιστεύτηκε τον διευθυντή φωτογραφίας Μάρκο Ποντεκόρβο, ο οποίος είχε σαφείς οδηγίες για το ύφος και την ατμόσφαιρα της ιστορίας. "Το λευκό είναι ένα σκοτεινό χρώμα" ήταν μία από τις πρώτες σημειώσεις που έλαβε από τον μαιτρ, ο οποίος παρά τη δύσκολη κατάσταση της υγείας του, δεν έχει χάσει το πάθος του για το σινεμά. Ήδη ετοιμάζεται για το επόμενο πρότζεκτ του, ένα ντοκιμαντέρ για το έργο ενός άλλου Μικελάντζελο, του μεγάλου ζωγράφου της Αναγέννησης, το οποίο θα είναι έτοιμο στις αρχές του 2004. Τίτλος; Michelangelo seen by Michelangelo.
Η επιστροφή των μεγάλων
Δύο μεγάλα πνεύματα του παγκόσμιου κινηματογράφου συναντώνται ξανά στις αίθουσες. Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν και ο Μικελάντζελο Αντονιόνι ανησυχούν ακόμα για τον έρωτα και τις σχέσεις των ζευγαριών.
Και οι δύο έχουν υπογράψει μερικά από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της έβδομης τέχνης. Και οι δύο παραμένουν εκπρόσωποι ενός μοντερνισμού που ακόμα δεν έχει ξεπεραστεί. Και οι δύο βρίσκονται σε μια ηλικία πολύ κοντά στο φινάλε της ανθρώπινης περιπέτειας. Όχι όμως και της ανθρώπινης περιέργειας. Ο Αντονιόνι, καθηλωμένος από το 1985 σε ένα αναπηρικό καροτσάκι από ένα εγκεφαλικό που του στέρησε ακόμα και την ομιλία, δεν δήλωσε ποτέ παραίτηση. Ο Μπέργκμαν, σε μια μόνιμη κατάσταση θλίψης μετά το χαμό της συντρόφου του Ίνγκριντ, να σκέφτεται σοβαρά την αυτοκτονία. "Για μένα θα ήταν ένα απόλυτα φυσικό τέλος. Ελπίζω να έχω τα λογικά μου για να έχω την ικανότητα και την ευκαιρία να το σχεδιάσω και να το οργανώσω" έλεγε πριν από τα τέσσερα χρόνια, μιλώντας στον αγαπημένο του ηθοποιό Έρλαντ Γιόζεφσον, στα πλαίσια μιας σπάνιας συνέντευξης του για την σουηδική τηλεόραση. Ευτυχώς, μας ξεγέλασε.Σήμερα και οι δύο ξαναβρίσκονται στο προσκήνιο με δύο καινούριες ταινίες, και -έκπληξη!- είναι γυρισμένες με ψηφιακό τρόπο. Με το Saraband, ο Μπέργκμαν επισκέπτεται τους ήρωες της τηλεοπτικής ταινίας του Σκηνές από ένα γάμο, τριάντα χρόνια μετά. Τότε είχε αφήσει τη Μαριάνε (Λιβ Ούλμαν) και τον Γιόχαν (Έρλαντ Γιόζεφον) χωρισμένους. Σήμερα τους ξαναενώνει με μια επίσκεψη της Μαριάνε στην εξοχική κατοικία του πρώην συζύγου της, κάπου στις ακτές της Βαθιάς Λίμνης, με καινούρια πρόσωπα (ο γιος του ήρωα από άλλη σχέση και η εγγονή του) στο σκηνικό και με ένα οικογενειακό δράμα - αφετηρία να ξεδιπλωθεί η ψυχαναλυτική ματιά του μπεργκμανικού σύμπαντος. Καρδιές που αιμορραγούν υπό το βάρος των αναμνήσεων, συναισθηματικές εντάσεις, σιωπές που χωράνε χίλιες λέξεις, έμμονες ιδέες, οι αμαρτίες που κρύβονται πίσω από την περηφάνια, οι οικογενειακές σχέσεις εξουσίας και εν τέλει η αδυναμία των ανθρώπων να τα βγάλουν πέρα με τα συναισθήματα τους, επανέρχονται στο προσκήνιο.
Να' ναι καλά ο Ίψεν, αφού ο Μπέργκμαν άρχισε να σκέφτεται την ιδέα της ταινίας, καθώς μετέφραζε ένα θεατρικό έργο του μεγάλου συγγραφέα. Μια αναφορά στον ερωτικό χορό Saraband, τον οποίο τιμούσε ιδιαίτερα η ευρωπαϊκή αριστοκρατία του 17ου και 18ου αιώνα, έδωσε το έναυσμα για το σενάριο και τον τίτλο της "τελευταίας" αλλά ίσως όχι αποχαιρετιστήριας δουλειάς του. "Κάθε φορά που κάνω μια δουλειά λέω ότι θα είναι η τελευταία. Είμαι το ίδιο έκπληκτος όσο και οι άλλοι όταν κάνω κάτι καινούριο" δήλωσε πρόσφατα αναφορικά με την παλιότερη τελεσίδικη απόφαση του, το 1983, να εγκαταλείψει τον κινηματογράφο μετά τα γυρίσματα του Φάνι και Αλέξανδρος.
Ο Αντονιόνι από την άλλη δεν σκέφτηκε ποτέ να βγει στη σύνταξη. Χρησιμοποιώντας τη γλώσσα των νευμάτων και με τη βοήθεια του Βιμ Βέντερς γύρισε το 1996, το Πέρα από τα Σύννεφα, και με τον ίδιο τρόπο δούλεψε την ιδέα του Eros, ένα ερωτικό δράμα σε τρία μέρη, για το οποίο ο μαέστρος συνεργάστηκε με τον Στήβεν Σόντερμπεργκ (ο οποίος αντικατέστησε τον Πέδρο Αλμοδόβαρ, που κράτησε το ρόλο του art director μόνο) και τον Γουόνγκ Καρ Γουάι. "Θα είναι ένα μικρό φιλμ με υψηλές ερωτικές εντάσεις, φτιαγμένο με λίγα χρήματα, άγνωστους ηθοποιούς και καθόλου πολύπλοκο. Ό,τι ακριβώς χρειάζεται ο Μικελάντζελο" δήλωνε πριν από δύο χρόνια η σύζυγος του μαέστρου, Ενρίκα Φίνο.
Το στιγμιότυπο του Αντονιόνι γυρίστηκε στην Τοσκάνη και είναι εμπνευσμένο από τη νουβέλα Δύο τηλεγραφήματα του Αμερικανού Ρούντι Βάρλιτσερ, με θέμα δύο γυναίκες οι οποίες αγαπούν τον ίδιο άνδρα. Η μία είναι η πρώην σύζυγος του που τον εγκατέλειψε διότι από τη σχέση έλειπε η πνευματική τελειότητα και η άλλη είναι μια σεξουαλική γυναίκα με την οποία έζησε ένα σύντομο αλλά δυνατό πάθος. Η σκηνή δείχνει τη συνάντηση τους σε μια χειμωνιάτικη παραλία με τη σιωπή και το χιόνι να υπογραμμίζει τα συναισθήματα τους. Για την τεχνική υλοποίηση και την εκπλήρωση του οράματος του, ο σκηνοθέτης εμπιστεύτηκε τον διευθυντή φωτογραφίας Μάρκο Ποντεκόρβο, ο οποίος είχε σαφείς οδηγίες για το ύφος και την ατμόσφαιρα της ιστορίας. "Το λευκό είναι ένα σκοτεινό χρώμα" ήταν μία από τις πρώτες σημειώσεις που έλαβε από τον μαιτρ, ο οποίος παρά τη δύσκολη κατάσταση της υγείας του, δεν έχει χάσει το πάθος του για το σινεμά. Ήδη ετοιμάζεται για το επόμενο πρότζεκτ του, ένα ντοκιμαντέρ για το έργο ενός άλλου Μικελάντζελο, του μεγάλου ζωγράφου της Αναγέννησης, το οποίο θα είναι έτοιμο στις αρχές του 2004. Τίτλος; Michelangelo seen by Michelangelo.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου