Μια τιράντα απ’ τη βεράντα για την κριτική αβάντα…

…άντε και καλές σαράντα (εκδόσεις)!

Δεν μου αρέσει να κατακρίνω δημόσια τους ανθρώπους και τα έργα τους. Κι όταν το κάνω, το κάνω σπάνια και όταν δεν μπορώ να κρατήσω το στόμα μου κλειστό μπροστά στο εξάμβλωμα. Αλλωστε δεν διαθέτω ούτε τις γνώσεις ούτε τα εχέγγυα να ασκώ κριτική στα έργα των άλλων αφού έστω και φαντασιακά θέλω να ανήκω στην άλλη πλευρά, του κρινόμενου. Αυτού δηλαδή που αναλαμβάνει την ευθύνη (και την ηδονή) της έκθεσής του. Όχι, δεν συμφωνώ με εκείνο το παλιό ρητό σύμφωνα με το οποίο «κριτικός γίνεται ο αποτυχημένος δημιουργός». Εχω διαβάσει κριτικούς που τα κείμενά τους είναι πολλές φορές ανώτερες από πολλά υπο κρίση έργα. Υπάρχουν κριτικοί, Ελληνες και ξένοι με πολύ μεγαλύτερο ταλέντο από πολλούς προβεβλημένους καλλιτέχνες. Όμως επιμένω να μην θέλω να επικρίνω σε καιρούς δύσκολους όπου τα λόγια υπερτερούν αριθμητικά των έργων. Εχουμε ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, από συγγραφείς, συνθέτες, σκηνοθέτες, μουσικούς, ηθοποιούς, ζωγράφους και γλύπτες. Το αναζητάς και να προβάλλεις τα μεγάλα έργα είναι απείρως πιο δύσκολο από το να εντοπίζεις τους αποτυχημένους, τους μέτριους, τους κίβδηλους. Για μένα έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία να προτείνεις παρά να αποτρέπεις κάποιον από το να διαβάσει, να ακούσει, να δει το έργο ενός δημιουργού. Και κατά 90% αυτό κάνω είτε στα έντυπα στα οποία εργάζομαι είτε σε αυτό το Blog.

Όταν δεν μου αρέσει ένα βιβλίο απλά το βάζω στην άκρη, το ίδιο και με ένα δίσκο ή μια ταινία. Μπορεί να το «θάψω», να «βγάλω αφρούς» στους διπλανούς μου, να τσακωθώ, να εντάξω κάποιους στην προσωπική μου «μαύρη λίστα» αλλά αυτό δεν θα βγει παρά έξω. Δικό μου θέμα το ποιος δεν μου αρέσει, αφορά εμένα και τους φίλους μου, όσους μάλιστα από αυτούς θεωρώ ότι μας συνδέουν κοινές απόψεις. Από την άλλη ξέρω ότι ακόμη και το χειρότερο βιβλίο σε κάποιους θα άρεσε. Εδώ τα σκουπίδια της τηλεόρασης και έχουν οπαδούς και θαυμαστές, το βιβλιαράκι δεν θα έχει; Με πιο δικαίωμα να τους προσβάλω; Δάσκαλος δεν είμαι ούτε κομματικός καθοδηγητής. Ούτε όμως και θα χάσω το χρόνο μου για να τεκμηριώσω μια αρνητική άποψη για κάποιο έργο. Εκτός…

…εκτός από περιπτώσεις σαν και αυτή για παράδειγμα που στάθηκε αφορμή να γράψω τούτες τις αράδες (και πάλι δεν θα πω όνομα και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε). Πρόκειται για μια «συγγραφέα» της γενιάς μου ιδιαιτέρως προβεβλημένη και «μαρκεταρισμένη». Καλό κορίτσι φαίνεται, την είχα γνωρίσει κάποτε σε ένα σπίτι. Τον καιρό που τη γνώρισα έβγαλε το πρώτο της βιβλίο. Κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους που αν και φίλη φίλων απέφευγα κάθε άλλου συγχρωτισμό. Δεν μπορώ να κάνω παρέα με ανθρώπους από τους οποίους θα πρέπει να κρύβω τις πραγματικές μου απόψεις. Παρ’ όλα αυτά δοκίμασα να διαβάσω και το δεύτερο και το τρίτο της βιβλίο. Δεν μου έλεγαν τίποτα ούτε ως εκθέσεις της Β’ Δημοτικού. Τόσο από πλευράς θεματολογίας όσο και γραφής. Το καθένα από μια άγευστη σούπα κοινοτοπίας. Χωρίς ούτε ένα τόσο δα δολωματάκι που να μπορεί να με τραβήξει 20 σελίδες πιο βαθιά. Δεν ξαναεπιχείρησα να διαβάσω βιβλίο της. Παρακολουθούσα όμως θέλοντας και μη την πορεία της προς τη δόξα και τον λογοτεχνικό μας Παρνασσό. Και σταυροκοπιέμαι ακόμη. Μα είναι δυνατόν; Μα πως;

Εύκολες απαντήσεις (από εκείνες τις γνωστές, τις κακεντρεχείς και εξόχως χυδαίες, ιδιαίτερα για γυναίκες που λέγονται εδώ και αιώνες για κάποια επιτυχημένη στον τομέα της) δεν δίνω. Γιατί ξέρω ότι πολλές φορές δεν ισχύουν αλλά και να ίσχυαν δεν είναι ποτέ επαρκείς για να εξηγήσουν μια «λαμπρή» σταδιοδρομία η οποία έχει κάποια διόλου ευκαταφρόνητη διάρκεια. Μια του κλέφτη, δυο της κλέφτρας, τρίτο βιβλίο δεν βγάζει κάποια με τα …προσόντα της. Είμαι σίγουρος μάλιστα ότι δεν πρόκειται εδώ για τέτοια περίπτωση.

Πριν λίγες ημέρες διάβασα μια κριτική για το πιο πρόσφατο βιβλίο της. Με είχε ιντριγκάρει ο τίτλος και το όνομα του κριτικού. Υμνος. Για μια ακόμη φορά σκέφτηκα καλόπιστα «βρε μπας κι έμαθε να γράφει στο 18^ο βιβλίο της; Γιατί όχι;». Εψαξα, το βρήκα και άρχισα να το διαβάζω. Όχι, ήταν το ίδιο αχώνευτο με τα προηγούμενα. Από την πρώτη παράγραφο μέχρι εκείνη που άντεξα να διαβάσω. Αφόρητη μπουρδολογία, αφόρητες περιγραφές, αφόρητες στιγμές του «τι μου θυμίζει, τι μου θυμίζει;». Αφόρητη πλήξη σε μια περίοδο μάλιστα που με συντροφεύουν δύο-τρία αριστουργήματα. Το παράτησα. Κι έμεινα φυσικά με την ίδια απορία: Πως μπορεί ένα τόσο κακό πράγμα να έχει τόσο καλή κριτική; Τι είδε ο κριτικός που δεν μπορώ να «πιάσω» εγώ –δεν είμαι και ο πλέον ανίδεος αναγνώστης, διάβολε! Είναι ένα είδος αλληλεγγύης; Ελεημοσύνης; Χρέους; Υποχρέωσης απέναντι στη συγγραφέα; Στον εκδότη; Σε κάποιον συγγενή της; Να του έχει σώσει τη ζωή από βέβαιο πνιγμό στο Σούπερ-Παραντάϊς και αν της χρωστάει αιώνια χάρη; Αδύνατον να το προσδιορίσω…

Αδύνατον να προσδιορίσω τη δύναμη που σπρώχνει τους φελλούς προς τα επάνω. Κι ας το έχω ξαναδεί δεκάδες φορές. (Η αλήθεια είναι ότι μερικές φορές έχω εντοπίσει κρυμμένους δεσμούς, παιδικές φιλίες που οδηγούν έναν γραφιά να γράφει ύμνους για τον συμμαθητή του από το νηπιαγωγείο που έχει μουσικό συγκρότημα και μιμείται το Μπάουι, παλιά γκομενιλίκια, ανθρώπους που σπρώχτηκαν στον αφρό από φίλους τους για να τους γλιτώσουν από την πρέζα κλπ κλπ Όλα αυτά όμως κρατούσαν ως ένα σημείο, από εκεί και πέρα δεν είχε άλλη «βοήθεια» για τον ατάλαντο).

Κι αν τα γράφω όλα αυτά το κάνω γιατί βλέπω το φαινόμενο να παίρνει γενικευμένες διαστάσεις στην πιάτσα, ιδιαίτερα του βιβλίου όπου οφθαλμοφανή σκουπίδια προωθούνται ως σπουδαία, ακόμη και ως σχολή γραφής.

Άλλος ένας τομέας αηδούς διαπλοκής, για μένα πολύ πιο απεχθούς κι από την πολιτικοοικονομική διαπλοκή. Ή μήπως πρόκειται για το ίδιο ακριβώς πράγμα;

...

Κούρτοβικ: αφού εκδηλώθηκα ως φαλλοκράτης και βρομερό σεξιστικό γουρούνι

...

...