Το τέλος της ελληνικής δημοσιογραφίας

Με τον ΣΤΑΘΗ ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΣΙΑΝΟ

Δεν πίστευα ποτέ ιδιαιτέρως στη δύναμη της ελληνικής δημοσιογραφίας. Μικρά είναι τα μεγέθη στην Ελλάδα -σε όλους τους τομείς. Καλά κείμενα πάντα υπήρχαν: ο Ραφαηλίδης στο παλιό ημερήσιο «Βήμα», ο Σταματίου στα «Νέα», η Σούλα Αλεξανδροπούλου στην «Ελευθεροτυπία», ο Βότσης στην ακραία του εποχή, ο Καρκαγιάννης πριν γίνει διευθυντής - αρκετοί άλλοι. Ποτέ όμως δεν είχες την αίσθηση ότι οι δημοσιογράφοι, ως σύνολο, διαμορφώνουν επ' αγαθώ την Ελλάδα. Γιατί κανένας τους δεν ήταν πραγματικά ατρόμητος, απόλυτα ανεξάρτητος (να το πω και παλιομοδίτικα: απόλυτα απροσκύνητος) μέχρι τα στερνά της ζωής του -και, ως γνωστόν, τα στερνά τιμούν τα πρώτα.

Ετυχε να δω πολλές φορές τα ινδάλματά μου με τα βρακιά κατεβασμένα -μεταφορικώς. Ηταν σοκ. Ανθρώπους που βγαίνουν και γράφουν τις ψωροφαντασίες τους με ρητορικό λαγκάζ, τους είδα να σκουπίζουν με το σάλιο τους τα παπούτσια του ανθρώπου που τους πλήρωνε. Είλωτες. Ομως πάντα υπήρχαν και άνθρωποι που με τεχνικές και εσωτερικά μαγειρέματα προσπάθησαν και κατάφεραν να κρατηθούν σχετικά αξιοπρεπείς -τουλάχιστον να μη λερώσουν τα χέρια τους από το αίμα του αθώου. Πιλάτοι, όταν δεν υπήρχε κανένας άλλος τρόπος να υπάρξουν.

Ακόμα κι έτσι όμως, υπήρχε πάντα η ψευδαίσθηση ότι οι δημοσιογράφοι κάτι αξίζουν. Κάτι είναι. Οτι μπορεί να μη διαμορφώνουν την κοινωνία, διαμορφώνουν όμως το «πρόσωπο» του εντύπου τους. Ακόμα κι αυτό το λίγο δεν ισχύει πια. Τα τελευταία δέκα χρόνια, μια βαθιά αλλαγή έχει συμβεί ανεπαισθήτως σε όλα τα ελληνικά media: το «πρόσωπο» είναι πια copyright των διαρκώς ογκούμενων εκδοτικών οργανισμών κι ο δημοσιογράφος είναι πια ένα φτηνό, ανάξιο χαρτί, χαρτοπόλεμος, τρελή σερπαντίνα, καρναβάλι. Ακόμα και τα πρώτα ονόματα αντιμετωπίζονται με σκαιότητα, ακόμα και οι τηλεστάρ. Από την Αριστέα Μπουγάτσου μέχρι τον Νίκο Χατζηνικολάου (τα δύο άκρα αντίθετα του δημοσιογραφικού ίματζ), όλοι οι δημοσιογράφοι είναι πια κάτι αναλώσιμο, σαν τα πατατάκια -καρατομούνται με συνοπτικές διαδικασίες, σχεδόν σαδιστικά, χωρίς το μέσο τους να παθαίνει τίποτα, χωρίς κανείς να νοιάζεται και με την ΕΣΗΕΑ να ροχαλίζει.

Δεν είναι ο συνδικαλισμός που θα σώσει την αξιοπρέπεια που οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν πια να διεκδικήσουν για τον εαυτό τους, παρεκτός και αποσυρθούν. Οι μεγάλοι εκδοτικοί οργανισμοί είναι πια εταιρείες, με κόρπορεϊτ αντανακλαστικά -δρουν γρήγορα, με αποκλειστικό γνώμονα το κέρδος. Αλλά και οι δημοσιογράφοι έχουν φροντίσει να απαξιωθούν μόνοι τους, από πριν: ιδίως οι μεγαλοδημοσιογράφοι, που δρουν σαν μονοπρόσωπες ΕΠΕ, κυνηγούν χύδην κάθε συμφερότερη μετεγγραφή σαν αμοράλ σκυλάκια, δίχως καμιά κοινωνική ή πολιτική πίστη, σταθερότητα ή αρχές (εδώ καγχάζουν): ένας εσμός από δήθεν ανταγωνιστές που αλληλογλείφονται σε ένα όργιο ψευδωνυμίας και κέρδους, μέχρι που χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα. Ετσι έστρωσε η ελληνική δημοσιογραφία κι έτσι κοιμάται. Πολύ πριν την ξεφτιλίσουν, ξεφτιλίστηκε μόνη της. Μόνο που μαζί με τα ξερά, καίγονται και τα χλωρά. Οι τελευταίοι των Μοϊκανών που γράφουν ακόμα στις εφημερίδες πιστεύοντας σε αυτό που γράφουν είναι βέβαιο ότι ζουν μια κόλαση και σύντομα θα ξεραθούν κι αυτοί. Σαν ξένο σώμα.

Εκτός και... γίνει κάτι και αποκτήσει και η Ελλάδα δυνατούς, ανεξάρτητους οργανισμούς (όπως π.χ. η Guardian), που πιστεύουν στη δημοσιογραφία ως κοινωνικό δημιούργημα και χρηματοδοτούνται εν μέρει από φωτισμένους μαικήνες. Το free-press θα μπορούσε να ήταν μια ανάλογη θρυαλλίδα, αν δεν ήταν τόσο εξαρτημένο απ' τη διαφήμιση. Κριτικά, τρέμει τον ίσκιο του και πολιτικά, βράσε ρύζι: εναλλακτικοί πρασινοφρουροί και ανενδοίαστοι δεξιοί ψάλτες. Οπότε το ζητούμενο μοιάζει περισσότερο με παζλ που μόνο δυνατοί παίκτες θα μπορέσουν να συνθέσουν.

Πάντως, το σύστημα, έτσι όπως το ξέραμε μέχρι σήμερα, υπερφορτώθηκε και κάηκε. Ως μπίζνα λειτουργεί -όμως αυτό δεν είναι δημοσιογραφία.