Δεν πάνε να τους κοιτάξει κανένας γιατρός;

Ο ΝΕΥΡΩΣΙΚΟΣ
Οι νευρώσεις είναι ψυχικές διαταραχές ελαφράς μορφής με κύριο χαρακτηριστικό την έντονη εσωτερική ανησυχία. Το νευρωσικό άτομο συμμετέχει στην κοινωνική ζωή (μπορεί να αναλάβει γραφεία τύπου, να κάνει δημόσιες σχέσεις, να τραπεζώνεται με δικαστικούς, πολιτικούς και άλλους εκλεκτούς, να προτείνει συνεργάτες, να δίνει συνεντεύξεις), αλλά βιώνει έντονη εσωτερική ένταση, εκνευρισμό, ενοχές και φόβο όταν αντιμετωπίζει ορισμένες καταστάσεις (π.χ. να γράψουν γι αυτόν στις εφημερίδες, το ενδεχόμενο να απολυθεί ή να παραιτηθεί από τη θέση του). Νιώθει ανεπαρκές και κατώτερο («τι είμαι εγώ; Ενας ταπεινός δούλος είμαι! Η μεγαλύτερη φιλοδοξία μου είναι να υπηρετώ τον κόσμο!), και δυσκολεύεται στη λήψη σημαντικών αποφάσεων («να παραιτηθώ ή να μην παραιτηθώ;», «να ζει κανείς ή να μη ζει;) και στη διατήρηση των διαπροσωπικών σχέσεων («εκτός από δύο τρεις, δεν με πήρε κανείς τηλέφωνο να μου πει «είμαστε κοντά σου». Με ξέχασαν όλοι!»). Τα αρνητικά συναισθήματά του συνοδεύονται από ψυχοσωματικές διαταραχές, όπως είναι η ταχυπαλμία, η εφίδρωση, η συχνουρία, η αϋπνία (τα νευρικά τικ, ασυνείδητη ροή δακρύων, τρεμούλιασμα φωνής) κ.α. Ενώ αντιλαμβάνεται ότι οι εκδηλώσεις της συμπεριφοράς του είναι παράλογες, ηρεμεί μόνο όταν αποφύγει την κατάσταση που του προκαλεί αυτά τα συναισθήματα («δεν είμαι αναμάρτητος, αλλά δεν είμαι και απατεώνας»). Οι συνηθέστερες μορφές νευρώσεων είναι:

1. Αγχώδης νεύρωση. Πρόκειται για έναν αόριστο αιωρούμενο φόβο που συνοδεύει σχεδόν όλες τις ενέργειες των ατόμων.

2. Φοβίες. Χαρακτηρίζονται από έντονο φόβο μπροστά σε ορισμένες καταστάσεις, που δεν προέρχεται όμως από πραγματική αιτία.


3. Νευρωσική κατάθλιψη. Πρόκειται για υπερβολική ευαισθησία σε δυσάρεστα γεγονότα και παρατεταμένη απελπισία.

4. Ιδεοψυχαναγκαστική νεύρωση. Χαρακτηρίζεται από έμμονες ιδέες και επίμονη επανάληψη κάποιων στερεοτυπικών ενεργειών.


5. Υποχονδρίαση. Χαρακτηρίζεται από διαρκή και υπερβολική ενασχόληση με θέματα σωματικής υγείας.

6. Ψυχοσωματικές διαταραχές. Πρόκειται για οργανικά συμπτώματα που προξενούνται από κάποιο ψυχολογικό πρόβλημα.


7. Υστερική νεύρωση. Χαρακτηρίζεται από εκδήλωση σοβαρών σωματικών συμπτωμάτων (π.χ. παράλυση, κώφωση, αλαλία) χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη οργανική βλάβη.

(αναλυτικότερα, βλ. Παρασκευόπουλος, ό.π., σ. σ.14-17).

Ο ΨΥΧΩΣΙΚΟΣ
Οι ψυχώσεις είναι ψυχικές διαταραχές βαριάς μορφής με κύριο χαρακτηριστικό την έλλειψη της επαφής του ατόμου με την πραγματικότητα («δεν είμαι μέρος του προβλήματος», «διάβαζα τα μαθήματά μου»). Το ψυχωτικό άτομο δεν διαθέτει κοινή λογική και βρίσκεται διαρκώς σε μία κατάσταση συναισθηματικής σύγχυσης. Συχνά εκδηλώνει επικίνδυνες μορφές συμπεριφοράς, βλάπτοντας τον εαυτό του ή τους άλλους, γι’ αυτό και η συμμετοχή του στην κοινωνική ζωή είναι αδύνατη. Οι ψυχώσεις οφείλονται είτε σε οργανικά είτε σε ψυχοκοινωνικά αίτια και οι συνηθέστερες μορφές τους είναι οι ακόλουθες:

1. Σχιζοφρένεια. Πρόκειται για μια σοβαρή διαταραχή της προσωπικότητας που εκδηλώνεται με τη μορφή ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς. Το άτομο παρερμηνεύει την πραγματικότητα, έχει ψευδαισθήσεις και πιστεύει σε αλλόκοτες ιδέες («υπάρχει σχέδιο για την εξόντωσή μου!»). Τα συναισθήματά του χαρακτηρίζονται άλλοτε από αμφιθυμία και άλλοτε από υποτονία. Οι διαταραχές της κινητικής-πραξιακής του συμπεριφοράς περιλαμβάνουν αδράνεια, εσωστρέφεια, απόσυρση, παλινδρόμηση κ.α. Η άποψη που επικρατεί σήμερα για τα αίτια της σχιζοφρένειας είναι ότι οφείλεται σε ένα συνδυασμό των γενετικών (κληρονομική προδιάθεση) και περιβαλλοντικών (ψυχοκοινωνικών) παραγόντων. (Μπεζεβέγκης, 1989).

2. Παράνοια. Χαρακτηρίζεται από παραληρηματικές ιδέες μεγαλείου, καταδίωξης, ζηλοτυπίας κ.α. Το παρανοϊκό άτομο πιστεύει ότι έχει κληθεί να εκτελέσει ένα μοναδικό έργο και προκειμένου να το πραγματοποιήσει («καλούμαι αυτή την ώρα, να οδηγήσω όλη την Εκκλησία προς την κάθαρση»), διαμορφώνει ένα απόλυτα μελετημένο σύστημα ιδεών. Έχει έντονη λογικότητα, ετοιμότητα και αισθαντικότητα, αλλά αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τα γεγονότα με τρόπο τέτοιο που να τεκμηριώνει τις ιδεοληψίες του.


3. Μανία-Μελαγχολία. Πρόκειται για σοβαρές διαταραχές του συναισθηματικού τομέα. Χαρακτηρίζονται είτε από καταθλιπτική κατάπτωση είτε από πλεονάζουσα συναισθηματική έξαρση. Η μανία και η μελαγχολία μπορεί να διαδέχονται περιοδικά η μία την άλλη (μανιοκαταθλιπτική ψύχωση) ή να επαναλαμβάνεται περιοδικά μόνο η μία από αυτές (μονοφασική ψύχωση). Στη φάση της μανίας τα κυριότερα συμπτώματα είναι η θυμική έξαρση, η υπερεκτίμηση του Εγώ, η λογόρροια, η υπερκινητικότητα, ενώ στη φάση της μελαγχολίας, η αθυμία, η παραμελημένη εμφάνιση, η ανορεξία, τα συναισθήματα ανεπάρκειας και ενοχής, η τάση αυτοκαταστροφής κ.α.

(αναλυτικότερα, βλ. Παρασκευόπουλος, ό.π., σ.σ.18-21).