Οδηγός για τηλεθεατές αντάρτες

1. Απομακρύνετε το βλέμμα σας. Η σαγήνη της τηλεόρασης μετριάζεται αν δεν κοιτάτε απ' ευθείας την οθόνη. Καθώς αλλάζει η προοπτική, εμφανίζονται νέες λεπτομέρειες, δεν είστε πια μπροστά στη μαγική οθόνη, αλλά σ' ένα μηχάνημα που συσσωρεύει ανούσιες εικόνες.
   

2. Αποκρυπτογραφήστε την εικόνα των ρεπορτάζ. Για παράδειγμα, είναι τα πλάνα κοντινά ή μακρινά; Πόσες κάμερες υπάρχουν; Πού στέκεται ο δημοσιογράφος; Να θυμάστε ότι πίσω από ένα φαινομενικά απλούστατο πλάνο υπάρχει ο καμεραμάν, ο ηχολήπτης, ο δημοσιογράφος, ένα στούντιο, η ομάδα του μοντάζ, ο αρχισυντάκτης, η ιδιοκτησία του σταθμού. Ετσι μπορείτε να συνειδητοποιήσετε πόσες «επιρροές» δέχεται ένα απλό πλάνο πριν φτάσει σε μας.

3. Κάντε ερωτήσεις στον εαυτό σας για τα δελτία ειδήσεων. Ποιος δημοσιογράφος μου μιλάει; Από ποιο κανάλι μου μιλάει;

Μπερδεύει την είδηση με το σχόλιο;

Με αφορά αυτή η είδηση;

Γιατί τα βασικά ειδησεογραφικά θέματα μοιάζουν με σαπουνόπερες;

Γιατί το δελτίο ξεκινά με μια ανούσια είδηση;

Γιατί οι δημοσιογράφοι θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερο από τους καλεσμένους τους;

Γιατί καλούν μόνο συγκεκριμένα άτομα στο στούντιο;

Υπάρχουν μόνο άσχημα νέα;

Τι καθιστά ένα συγκεκριμένο γεγονός σημαντικό για την Ελλάδα;

Υπερβάλλουν ή υποτιμούν διάφορα γεγονότα;

Μπορεί ένα σημαντικό θέμα να παρουσιαστεί σε δύο λεπτά;

Πρόκειται για δημοσιογράφους ή για εκφωνητές ειδήσεων με όμορφη παρουσία;

Γιατί δεν παραδέχονται ποτέ ότι έκαναν λάθος;

4. Προσέξτε τη γλώσσα. Σύμφωνα με τον Νόαμ Τσόμσκι, η τηλεοπτική γλώσσα διαστρεβλώνει την ουσία μιας είδησης. Για παράδειγμα:

α) Οι απόλυτες εκφράσεις περικλείουν γενικεύσεις και υπερβολές, όπως τα «ποτέ», «αδύνατον», «καθόλου» κ.λπ.

β) Οι απλουστευτικές κατηγοριοποιήσεις σε σημαντικά γεγονότα είναι αναξιόπιστες. Οταν η συμφωνία κατάργησης των πυρηνικών όπλων ή η ειρηνευτική συμφωνία στη Μέση Ανατολή συνοψίζονται κατά τον παρουσιαστή σε δύο βασικά σημεία δεν μπορεί παρά να παρουσιάζονται λανθασμένα.

γ) Μικρά μαθήματα ηθικής, που ακολουθούνται από γενικόλογες εκφράσεις. Ακόμα και η χρήση των ρημάτων «οφείλουμε να», «πρέπει να» «φοβάμαι πως» δεν είναι παρά μεγαλόστομες κοινοτοπίες, που απλώς εκνευρίζουν ή αγχώνουν.

δ) Η αδιάκοπη χρήση λέξεων που «συγκλονίζουν». Η γη, ο λαός, η ευτυχία, η περιφρόνηση, ο εφιάλτης, η τραγωδία, όλα χρησιμοποιούνται κατά κόρον και άνευ λόγου.

ε) Η κατάργηση του συγκριτικού βαθμού. Ολοι είναι μοναδικοί επειδή τους επέλεξε ο δημοσιογράφος: ο καλύτερος αθλητής, ο πιο έντιμος πολιτικός, ο πιο ταλαντούχος ηθοποιός. Βγαίνοντας στο γυαλί αποκτάς απίστευτες ιδιότητες.

5. Προσέξτε τις λεπτομέρειες. Οταν κάποιος παρακολουθεί τηλεόραση πολλές ώρες αποχαυνώνεται. Για να το αποφύγει πρέπει να εξασκηθεί σε μια άλλου είδους παρακολούθηση. Για παράδειγμα, μην κοιτάτε το δημοσιογράφο αλλά τις λεπτομέρειες του στούντιο, τις κινήσεις των χεριών, την διακόσμηση, τα ρούχα του. Κλείστε τον ήχο και κοιτάτε μόνο την εικόνα.

6. Μην παρακολουθείτε κάτι που σας εκνευρίζει. Η τηλεόραση σας κάνει να περιμένετε ένα πρόγραμμα και συγχρόνως σας βομβαρδίζει με διαφημίσεις ή άθλιες σειρές. Ενώ περιμένεις μια ταινία είσαι υποχρεωμένος να παρακολουθήσεις το δελτίο καιρού, το χρηματιστήριο, διαφημίσεις και τα τρέιλερ άλλων εκπομπών. Εκτός από τη στρατηγική του ζάπινγκ, μπορείτε να αντισταθείτε παρακολουθώντας μόνο τις εκπομπές που σας αρέσουν.

7. Ιεραρχήστε τις ειδήσεις με το δικό σας τρόπο. Καταργήστε τη λογική ενός δελτίου ειδήσεων και φτάστε στην ουσία της πληροφορίας. Να θυμάστε ότι ο γραπτός Τύπος είναι πολύ πιο ουσιώδης για την πληροφόρησή σας και να γνωρίζετε ότι τα κείμενα ενός δελτίου δεν καλύπτουν ούτε μία σελίδα εφημερίδας.

8. Κλείστε τον ήχο κι αλλάξτε τις ρυθμίσεις της εικόνας. Για να αντισταθείτε στην ύπνωση, χαμηλώστε την ένταση και παίξτε με τα χρώματα, κάντε την οθόνη πιο σκοτεινή ή την εικόνα ασπρόμαυρη.

9. Σταματήστε να μιλάτε για την τηλεόραση. Το πρόβλημα της τηλεόρασης δεν είναι μόνον η αέναη τηλεθέαση, αλλά ότι μας απασχολεί ακόμα και στις συζητήσεις με τους φίλους. Η απεξάρτηση ξεκινά αποφεύγοντας να συζητάμε για την πλασματική πραγματικότητα της τηλεόρασης.

10. Προσέξτε τη σημασία των αριθμών. Μακριά από τα γεγονότα οι αριθμοί μπορούν να σημαίνουν οτιδήποτε. Η είδηση ότι ρίχτηκαν δύο τόνοι τρόφιμα στο Αφγανιστάν δεν σημαίνει τίποτε αν δεν γνωρίζει κάποιος τον πληθυσμό της πόλης όπου έγινε η ρίψη. Ακόμα πιο αμφιλεγόμενες είναι οι τηλεφωνικές δημοσκοπήσεις που γίνονται στις ζωντανές εκπομπές. Πέρα από το γεγονός ότι είναι κατευθυνόμενες, πάντα βγαίνει το αποτέλεσμα που θέλει ο παρουσιαστής. Λογικό, αφού κάποιος δεν συμπαθεί το συγκεκριμένο δημοσιογράφο, σίγουρα δεν παρακολουθεί την εκπομπή του και δεν θα κάνει τον κόπο να τηλεφωνήσει.

11. Κάντε αποτοξίνωση. Μη βλέπετε τηλεόραση για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η τηλεθέαση είναι μια έξη, έτσι ο οργανισμός πρέπει να αποτοξινώνεται κατά διαστήματα.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ - 20/11/2001