Ο Αρθουρ Μίλερ φεύγει, ο Πάολο Κοέλιο έρχεται

Όταν η πραγματικότητα δεν μας αρέσει, τόσο το χειρότερο γι’ αυτήν

Εκπρόσωπος ενός παράξενου είδους συγγραφέων που η ζωή τους ήταν εξίσου αν όχι και πιο ενδιαφέρουσα από το ίδιο το έργο τους, ο Αρθουρ Μίλερ έφυγε το περασμένο Σάββατο, 12 Φεβρουαρίου. Στα 89 χρόνια της ζωής του ο Μίλερ είδε πολλά σύμβολα να κυριαρχούν και άλλα τόσα να συντρίβονται. Μεγαλωμένος σε μια εβραϊκή οικογένεια που την σύνθλιψε το Κράχ του 1929, έχοντας προλάβει την άνοδο και την πτώση του Σοσιαλισμού, του Γ’ Ράιχ και του Αμερικάνικου Ονείρου, περνώντας μέσα από τον Μακαρθισμό, τον Ψυχρό Πόλεμο, την «παραμυθία» του Χόλιγουντ, τον πόλεμο του Βιετνάμ, τους Χίπις και τα κινήματα ειρήνης, την συντριβή του τείχους του Βερολίνου και το χτύπημα των Δίδυμων Πύργων, ο Μίλερ ήξερε τα σύμβολα και «οι Αλεξάνδρειες» τι σημαίνουν. Κι όμως αυτό δεν τον εμπόδισε να βουτήξει και ο ίδιος στο starsystem μέχρι το κόκαλο. Όχι για να υμνήσει αυτό που έφτυνε ούτε για να αλλοτριωθεί από αυτό αλλά μάλλον με την τρέλα του ηφαιστειολόγου που τολμά να μπει στον κρατήρα με κίνδυνο να καεί κι ο ίδιος σαν τον φιλόσοφο Εμπεδοκλή. Ο Μίλερ δεν δίστασε να αγαπήσει και να παντρευτεί την Μέρλιν Μονρόε, το πιο λαμπερό σύμβολο της εποχής του με πλήρη συνείδηση πως πίσω από αυτό δεν υπήρχε παρά μια λαμπερή, αφράτη και ανασφαλής bimbo. Η ίδια bimbo που κρύβεται πίσω από κάθε σύμβολο είτε αυτό είναι σύμβολο του σεξ είτε της δύναμης είτε του Θεού ή της πατρίδας και που στο τέλος μοιάζουν να αυτοκτονούν με υπερβολικές δόσεις ναρκωτικών (ή τηλεπροβολής) ή να δολοφονούνται από τους ίδιους τους εραστές τους για να αποφευχθεί η αποκάλυψη των χειρότερων από τα σκάνδαλά τους.
Όχι, ο κόσμος δεν έγινε πιο φτωχός με το θάνατο του Μίλερ. Ο κόσμος ήταν πάντοτε φτωχός, μικρός και ταπεινός και γι αυτό πάντοτε γεννούσε και θα γεννάει γενναίους σαν τον Μίλερ, σαν τον Ζολά, τον Ουίλιαμς, τον Χεμινγουέι, τον Ουγκό, τον Ντοστογιέφσκι, τον Ελιοτ, τον Καμπανέλλη, τον Σοφοκλή, τον Καβάφη που θα τολμούν να πουν την αλήθεια χωρίς φόβο, αλλά με απίστευτο πάθος, καταδυόμενοι στην Κόλαση του καιρού τους –στα «κραχ», στους πολέμους, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα γκουλάγκ και στα γκέτο, στις προσφυγουπόλεις, στις φυλακές και στις εξορίες, στις απέραντες ερημιές της βιομηχανίας του θεάματος και στην ανείπωτη θλίψη της κοσμικότητας- για να ανασύρουν μέσα από αυτή το χειρότερο και το καλύτερο της ανθρώπινης ύπαρξης.
Κανένας τους δεν έσωσε ούτε άλλαξε τον κόσμο. Κανένας τους δεν επικαλέστηκε την «σωτηρία των πιστών». Κανένας τους δεν έκρυψε τις αδυναμίες του, τα πάθη και τις πληγές του. Κανένας τους δεν φόρεσε τον ολόλευκο μανδύα ή το κατάμαυρο ράσο -ανάλογα τα ενδυματολογικά γούστα και λάιφ στάιλ προστάγματα- του «φωτεινού πολεμιστή» και του «καλού ποιμένα». Οι περισσότεροι ξεχάστηκαν. Γιατί όπως έλεγε ο Μίλερ: «Η Ιστορία είναι ένα γιγάντιο τέρας. Γυρίζει την πλάτη και εξοβελίζει ό,τι μένει πίσω της»
Ο Μίλερ θα μπορούσε να είναι αντιεμπορικός. Δεν έγραψε «σοφίες», δεν δανείστηκε «τσιτάτα», δεν καταπιάστηκε με τα «ουράνια» και τα «μεγάλα», δεν είχε για ήρωες «μάγους», «αγγέλους», «γκουρού» και «αλχημιστές», δεν μίλησε για τη «σωτηρία της ψυχής» ούτε για τα «βασίλεια των ουρανών». Μίλησε για «άχαρα» πράγματα, για τα αστικά τοπία, για τον ρατσισμό και τον φόβο του άλλου, για τον εφιάλτη της επόμενης δόσης ενός δανείου, για το όνειρο που ματαιώνεται, για τον μέχρι τέλους «αποτυχημένο», για τον καθημερινό «εμποράκο», για την «σταρ» που καταρρέει και οδηγείται στην αυτοκτονία, για τις αντιφάσεις που θα μας συνοδεύουν από τη θερμοκοιτίδα μέχρι τον τάφο χωρίς ποτέ να επιλύονται. Κι όμως διέψευσε και θα διαψεύδει και μετά το θάνατό του όλους όσους ισχυρίζονται ότι μόνο το ευτελές «πουλάει», γνωρίζοντας ΚΑΙ την εμπορική επιτυχία. Η παράσταση ενός έργου του θα πρέπει να είναι πάρα πολύ κακή για να μη γεμίζει το θέατρο μέχρι και τα τελευταία καθίσματα είτε παίζεται στο Λονδίνο είτε στη Νέα Υόρκη είτε στην Ελλάδα.
Ισως γιατί όπως έλεγε και ο ίδιος: «Οι άνθρωποι είναι πάντοτε αφυπνισμένοι. Είναι δουλειά του συγγραφέα να τους συγκινήσει. Μόλις αισθανθούν να ξεμυτίζει μια αλήθεια, θα συγχρονίσουν το βήμα τους μαζί της».
……………………………
Λίγες μέρες πριν το θάνατο του Αρθουρ Μίλερ, ο Πάολο Κοέλιο, επισκέφθηκε την Ελλάδα. Εκπρόσωπος, αυτός, μιας άλλης σχολής συγγραφέων-σταρ που ευδοκιμεί τα τελευταία χρόνια. Της σχολής της «εύπεπτης –διά πάσαν χρήση και μαλακία- σοφίας», της σοφτ-σοφίας (πως λέμε «σοφτ-πορνό»;) που «πάει με όλα» και φυσικά πουλάει όπως πουλούν, σε καιρούς δύσκολους, όλα τα συναφή «παραμυθιάσματα», από τα ωροσκόπια μέχρι τις τράπουλες ταρό και τους «οδηγούς ευτυχίας και επαγγελματικής επιτυχίας», από τους «Κώδικες Ντα Βίντσι» και τους «Χάρι Πότερ» μέχρι τις απογευματινές σαπουνόπερες και τα μεσημεριανά ξεκατινιάσματα. Ουδεμία κατάπληξη για την θερμότατη υποδοχή που του επιφυλάχθηκε. Ούτε και ουσιαστικός ψόγος όμως για εκείνους, που μέσα στο «τσουνάμι» της εποχής μας, ψάχνουν να πιαστούν από κάτι ακόμη κι αν αυτό το κάτι είναι ένας παραπλέων φελλός σαμπάνιας αλλά και εκείνον, έναν διόλου τυχαίο άνθρωπο, που κατάφερε να «πιάσει» το σφυγμό ενός κοινού μπαφιασμένο από την πραγματικότητα που θέλοντας να ξεχάσει την υπερχρεωμένη πιστωτική του κάρτα, το φάσμα της ανεργίας και όλους τους καθημερινούς τρόμους της ύπαρξης θέλει να διαβάζει «και καμιά σαχλαμάρα, για να περνάει η ώρα».
Δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα κανάλια, απορροφημένα από τα ρασοφόρα σκάνδαλα, τους Βαβύληδες και τους Γιοσάκηδες δεν βρήκαν χώρο και χρόνο για να «χωρέσουν» τον θάνατο του συγγραφέα. Αντίθετα, η έλευση του Βραζιλιάνου «εμποράκου» της ελπίδας είχε την ανάλογη προβολή με εκείνη του ημιαπεξαρτημένου Μαραντόνα και της ευρωεκπροσώπου μας Ελενας Παπαρίζου.


MINIMALIA
· Ο δημιουργός του Colors, του πρώτου περιοδικού παγκόσμιας κυκλοφορίας, και ιδρυτής της περίφημης Fabrica, ο άνθρωπος που σόκαρε τον πλανήτη της κατανάλωσης με τις διαφημιστικές καμπάνιες της Μπένετον, ο φωτογράφος Ολιβέιρο Τοσκάνι, «έρχεται» στη Θεσσαλονίκη μέσα από τη σειρά φωτογραφιών «οι Μελλοθάνατοι». Από αύριο μέχρι και τις 13 Μαρτίου στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

· Coldplay, Bauhaus, Weezer, Cocteau Twins (οι οποίοι επανενώθηκαν μετά από 8 χρόνια), Nine Inch Nails. New Order, Prodigy, Chemical Brothers, Black Star, Faint, Snow Patrol και Gang of Four είναι λίγα μόνο από τα δεκάδες συγκροτήματα που θα εμφανιστούν στις 30 Απριλίου και 1η Μαΐου, στο Φεστιβάλ Coachella του Λος Αντζελες (www.coachella.com). Αντε και στα δικά μας!

· Και στις πιο μεγάλες, στις πιο ενημερωμένες βιβλιοθήκες υπάρχουν πάντοτε κάποια μεγάλα κενά. Κενά χαώδη, ικανά να καταβαραθρώσουν κάθε αίσθηση πληρότητας. Ένα τέτοιο κενό έρχεται να συμπληρώσει το «Για μια αρχιτεκτονική» του Λε Κορμπιζιέ που εκδόθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά, ογδόντα ένα χρόνια από την εμφάνιση του γαλλικού πρωτοτύπου (1923), από τις εκδόσεις Εκκρεμές σε μετάφραση Παναγιώτη Τουρνικιώτη.

· Ογδόντα χρόνια συμπληρώνονται όμως φέτος και από την πρώτη προβολή του «Θωρηκτού Ποτέμκιν». Η ταινία του Σεργκέι Αιζενστάϊν που σημάδεψε την πρώιμη ιστορία του κινηματογράφου αποκαταστάθηκε και προβλήθηκε στο φεστιβάλ του Βερολίνου χωρίς τις περικοπές που είχαν κάνει οι Γερμανοί και αργότερα οι Σοβιετικοί.
· Να είναι άραγε τυχαίες αυτές οι επιστροφές στα βασικά και θεμελιώδη;

· «Σε μια εποχή όπου η διπλωματία και η πολιτική διαθέτουν τόσο λίγα κι αδύναμα όπλα, η λεπτή, αλλά ενίοτε μακρόπνοη αποστολή της τέχνης πρέπει να φέρει το βάρος της συνένωσης της ανθρώπινης κοινότητας». Αρθουρ Μίλερ (1915-2005)

· BLOG LINK Δύο τα προτεινόμενα blogs (ηλεκτρονικά ημερολόγια) γι αυτή την εβδομάδα. Το ένα ανήκει στον βετεράνο της επικοινωνίας αλλά και του διαδικτύου, συγγραφέα Νίκο Δήμου (www.ndimou.gr/news_gr.asp) και το άλλο σε έναν εκπρόσωπο του «νέου- webart-αίματος» (icrazymonkey.blogspot.com).

· Μεθαύριο κλείνουν –πότε κιόλας;- δύο χρόνια από την ημέρα που «έφυγε» ο Τίτος Βανδής. Το γεμάτο αξιοπρέπεια και λεβεντιά πένθος της συντρόφου του, της Μπέτυ Βαλάση, είναι κεράκι άσβεστο. Σπουδαίοι άνθρωποι!