The Day After Τιβί (minima 014)

Does anybody here remember Vera Lynn
Remember how she said that
we would meet again
some sunny day
Vera ! Vera !
What has become of you?
Does anybody else in here
feel the way I do?

(στίχοι το τραγούδι “VERA”, Pink Floyd –The Wall, 1979)

Αρνούμαι να γράψω άλλο ένα κομμάτι κατά της τηλεόρασης. Αρνούμαι να γράψω κάτι τόσο βαρετό, τόσο κοινότοπο, τόσο ανούσιο και τόσο απίστευτα υποκριτικό. Γιατί είναι υποκριτικό να μιλάς ενάντια σε κάτι του οποίου αποτελείς κομμάτι. Λες και είσαι έξω από αυτό. Οπως υποκριτικό και το να μιλάς, μανιχαϊστικά, για καλή και κακή τηλεόραση. Και το ίδιο ανόητο όπως αν μιλούσες για το καλό ή κακό αυτοκίνητο, για το καλό ή κακό τηλέφωνο, για την καλή ή κακή καφετιέρα, για το καλό ή κακό ασανσέρ ακόμη κι αν κάποιος σε μαχαιρώσει μέσα σε αυτό.

Δε θα υποκριθώ πως δε βλέπω τηλεόραση, πως δεν έχω παρακολουθήσει έστω ένα επεισόδιο από όλες τις τηλεοπτικές σειρές που παίζονται τα τελευταία 30 χρόνια, πως δεν έχω ένα είδος εξάρτησης από τα “δελτία των 8”, πως δεν έχω “χαζέψει” τη “Λάμψη” και το “Καλημέρα Ζωή” έστω και ως υποκατάστατα ταβανοθεραπείας. Δε θα αρνηθώ πως υπήρξαν πολλές στιγμές στη ζωή μου που μόλις άνοιξα την πόρτα του σπιτιού, άνοιξα σχεδόν ταυτόχρονα και το δέκτη της τηλεόρασης πριν καν προλάβω να βγάλω το παλτό μου. Ούτε πως δεν έχω άπειρες φορές αποκοιμηθεί στον καναπέ με τις λάμψεις της οθόνης να φωτίζουν τους τοίχους και τον ήχο να τρίζει σαν μισοσβησμένο κούτσουρο στο τζάκι.

Ανήκω στην πρώτη γενιά Ελλήνων που γεννήθηκαν σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση της τηλεόρασης. Μεγάλωσα με αυτή, έμαθα ένα σημαντικό κομμάτι του κόσμου μέσα από αυτή και δεν αισθάνομαι καθόλου μα καθόλου έτοιμος να διαπράξω …μητροκτονία. Αντίθετα, αισθάνομαι πολύ τρυφερά για τα πρώτα τηλεοπτικά πρόσωπα που αντίκρισα. Την Αγη Αγάθου, την Κέλλυ Σακάκου, τον Αλκη Στέα, τον Βαγγέλη Φουντουκίδη, τον Φρέντυ Γερμανό. Θυμάμαι το πρώτο “μαγικό κουτί” που μπήκε στο σπίτι μας και εγκαταστάθηκε στο «ανοιχτό μόνο διά Κυριακάς και εορτάς» σαλόνι μας για να στολισθεί με το καλύτερο κέντημα της μαμάς και την κρυστάλλινη φρουτιέρα.

Δε θα παρασυρθώ όμως ούτε από τις μνήμες της «παλιάς, καλής» τηλεοπτικής εποχής της δεκαετίας του 70 και του 80 γιατί δεν πιστεύω ότι ήταν καλή ή καλύτερη από τη σημερινή της περίοδο. Απλώς εμείς ήμασταν πιο αθώοι και μας άρεσαν όλα. Ο χρόνος βοηθάει να ξεχάσουμε τα απερίγραπτα σκουπίδια που παίζονταν ΚΑΙ τότε, εξιδανικεύοντας τις πρώτες “happy days” της ελληνικής τηλεόρασης. Σίγουρα κάποιοι άνθρωποι είχαν περισσότερο μεράκι και περισσότερη φρεσκάδα, αυτό όμως δε σημαίνει ότι η τηλεόραση ήταν συνολικά καλύτερη απ’ ό,τι σήμερα.

Εκείνο που συνέβαινε τότε ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό: η εμφάνιση της τηλεόρασης υπήρξε ένα τεράστιο ποιοτικό άλμα στην ιστορία του ανθρώπου. Είναι αυτή που τον απελευθέρωσε από την τυραννία της πραγματικότητας αποκαθιστώντας την οπτική επαφή με το «άλλο». Ο κόσμος μαγεύτηκε από την εικόνα βλέποντας πράγματα τα οποία αγνοούσε και δεν μπορούσε καν να υποπτευθεί. Γινόταν μάρτυρας των μεγάλων γεγονότων που συνέβαιναν «κάπου αλλού». Την δολοφονία του Κένεντι. Τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στη Σελήνη. Σιγά σιγά οι εικόνες της πραγματικότητας άρχισαν να γίνονται τηλεοπτικά προϊόντα και ταυτόχρονα να απομυθοποιούνται. Οι ιδεολογίες άρχισαν να καταρρέουν όταν, λουσμένες στους τηλεοπτικούς προβολείς, έχασαν τη σκιά τους. Η τηλεόραση άρχισε να παράγει τα δικά της γεγονότα, να δημιουργεί έναν υπερεκτεθειμένο, χωρίς «ζώνες σκιάς» κόσμο οικουμενικής ηδονοβλεπτικότητας. Έναν κόσμο που διαψεύδει τις προβλέψεις του Οργουελ («ο Μεγάλος Αδελφός θα μας παρακολουθεί όλους») και να επιβεβαιώνει εκείνη του Χάξλεϊ («Ολοι θα παρακολουθούμε τα πάντα»). Σύντομα η εικόνα «απορρόφησε» την πραγματικότητα παρουσιάζοντας στη θέση της μια άλλη το ίδιο ή και περισσότερο «πραγματική». Ακόμη και αυτή όμως, η «άλλη» πραγματικότητα δεν ήταν αρκετή για να ανταποκριθεί στη ζήτηση του τηλεοπτικού κοινού. Η ώρα της εικονικής πραγματικότητας είχε ξεκινήσει.

Η διαδικασία αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί. Η εμφάνιση των νέων τεχνολογιών, το διαδίκτυο, τα πολυμέσα, οι τηλεφωνικές συσκευές τρίτης και τέταρτης γενιάς, η ενοποίηση λευκών και μαύρων συσκευών επιταχύνουν τις εξελίξεις. Από την άλλη πλευρά, η τηλεόραση, αν και δείχνει να έχει την απόλυτη κυριαρχία, φαίνεται να μην μπορεί να ακολουθήσει τις εξελίξεις που η ίδια πυροδότησε. Οι τεχνολογίες δείχνουν να την ξεπερνούν. Ήδη η αίσθηση για τις ανατροπές και τις αναφλέξεις που μπορεί να προκαλέσει η λειτουργία του διαδικτύου σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο είναι ιλιγγιώδης. Είναι θέμα χρόνου το πότε θα ξεπεραστεί και από το ίδιο το κοινό. Ενα κοινό που ήδη αρχίζει να γυρίζει την πλάτη του στην τηλεόραση αναζητώντας περισσότερες επιλογές πραγματικές ή εικονικές. Ο παθητικός τηλε-παρών άνθρωπος δίνει τη θέση του στον κυβερνο-άνθρωπο. Εκείνον που σε λιγότερο από πενήντα χρόνια δε θα έχει απέναντί του καμιά συσκευή καθώς αυτές θα αποτελούν προεκτάσεις του χώρου που ζει ή και του ίδιου του του σώματος.

Εκείνο που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει είναι το αν το μέλλον θα αποτελέσει έναν παράδεισο ελευθερίας και αυτοπροσδιορισμού, όπως υπόσχονται οι γκουρού της Νέας Εποχής όπου το «κράτος - έθνος θα εξαερωθεί σαν μπάλα ναφθαλίνης», σύμφωνα με τον Νίκολας Νεγροπόντε, ή έναν εφιάλτη όπου οι κοινωνίες του μέλλοντος θα παραδέρνουν σε μια ανελέητη σύγκρουση ανάμεσα σε εικονικές και πραγματικές “πραγματικότητες” και που θα νοσταλγούμε την “παλιά, καλή” τηλεόραση σαν τη Vera Lynn*. Το σίγουρο είναι ότι σε αυτό το μέλλον η τηλεόραση δε θα έχει καμιά θέση. Και πάντως όχι όπως την ξέρουμε σήμερα.

Καλό σας Σάββατο!

* Η Vera Lynn ήταν η αγαπημένη των Αγγλων στρατιωτών στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Αυτή που με τα τραγούδια τους τους εμψύχωνε. Κάτι σαν τη δική μας Σοφία Βέμπο.